Natuur op Velhorst veert op dankzij natuurboeren

“Ik denk dat we hier het verschil kunnen maken”, zeiden Arjen en Winny van Buuren een kleine vijf jaar geleden. Ze waren net begonnen als nieuwe pachters van de landbouwgronden op landgoed Velhorst, aan de oostkant van Almen in de Achterhoek. De landbouwgronden (85 hectare) waren lang intensief bewerkt. Dat was ten koste gegaan van natuur en landschap. Arjen en Winny zagen goede mogelijkheden om de biodiversiteit in het kleinschalige landschap langs de Berkel te herstellen.

Eerste bio koolzaadolie in Nederland

Hoe staan de zaken er nu voor? In de vijf jaar hebben de Van Buurens een gemengd biologisch bedrijf opgezet. Zo’n 40 vleeskoeien (Brandrode runderen en Lakenvelders) grazen op 50 hectare grasland. 5 varkens (Bonte Bentheimers) eten de resten van de gewassen die ze verbouwen. De eerste jaren teelden ze veel aardappelen en groente. “Dat bleek niet rendabel”, vertelt Winny. “Er is veel aanbod van biologische aardappelen, dus de prijs was laag. De teelt van groente was te arbeidsintensief. We verbouwen nu voornamelijk granen, koolzaad, quinoa en boekweit. Vorig jaar zijn we ook begonnen met zonnebloemen. We waren de eerste producent in Nederland van bio-koolzaadolie en zijn dat nu ook van bio-zonnebloemolie. En we zijn begonnen met de teelt van silphie, ook wel zonnekroon genoemd, een vezelrijk gewas waarvan bouwmateriaal gemaakt wordt.”

Geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen

Arjen en Winny werken volgens de eisen van de biologische landbouw. Kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen komen er dus niet aan te pas. De percelen zijn klein, maximaal 3 hectare, net als in het historische landschap. Tussen de percelen liggen bloemstroken met inheemse planten zoals korenbloem, klaproos en luzerne. De bloemen trekken veel insecten aan, ook roofinsecten die zich te goed doen aan eventuele plaaginsecten in de gewassen. De gewassen zelf bloeien ook, van het winterkoolzaad in het vroege voorjaar tot de boekweit ver in het najaar.

 

Innovaties verbeteren bodemkwaliteit

Dat een biologisch bedrijf innovatie niet uit de weg gaat, bewijzen ze ook op de Velhorst. Zo gebruiken ze een speciale ploeg, die tot maximaal 10 centimeter de grond in gaat en zo het bodemleven spaart. Een aangepaste zaaimachine maakt het mogelijk om in één werkgang tarwe en veldbonen op verschillende dieptes te zaaien. Dan is er nog een robot die onkruid heel secuur tussen de gewassen weghaalt. Tenslotte zijn er de weerstations en bodemsensoren, die data leveren waarmee de boer bijvoorbeeld het beste moment kan bepalen voor de zaai van de verschillende gewassen.

Met deze innovaties verbeteren we de bodemkwaliteit. Per slot van rekening is de bodem het belangrijkste productiekapitaal van een boer. Door onze manier van werken zit er inmiddels meer organisch materiaal in de bodem. Dat leidt weer tot meer bodemleven.

Meer leven, meer biodiversiteit

Wat hebben al deze ontwikkelingen verder betekent voor de biodiversiteit op de Velhorst? “Er is veel meer leven op het landgoed”, aldus Winny. “Het insectenleven is enorm toegenomen, blijkt uit de opnames van de insectencamera’s die hier zijn geplaatst. Er zijn vooral meer grote insecten. Daar komen vogels op af. Bosrietzanger, grasmus, spotvogel en geelgors broeden hier nu, en ook de grauwe klauwier! Op de akkers zitten ’s winters vinken, kepen, groenlingen, putters, kneuen en goudvinken. In het tweede jaar dat we hier waren, heeft Naturalis wilde bijen geteld, ze kwamen tot 51 soorten. Daarbij waren vier soorten van de rode lijst: bremzandbij, geelstaartzandbij, tweekleurige koekoekshommel en roodsprietwespbij. Deze zomer gaan ze het onderzoek herhalen.”

Utrechts blauw

Het besluit om veel granen te verbouwen, heeft daarnaast belangrijke winst voor het grondwater opgeleverd: in de extreme droge zomers van de afgelopen jaren is er niet beregend. “De graanrassen die we verbouwen – tarwe, rogge, spelt, rode emmer, zwarte emmer, Utrechts blauw, haver en gerst – zijn robuust”, zegt Winny. “In combinatie met de verbeterde bodemkwaliteit, die meer water vasthoudt, was sproeien niet nodig en hadden we toch een goede opbrengst.” Wezenlijk onderdeel van het bedrijfsmodel is de rechtstreekse verkoop aan consumenten en bedrijven. “We willen niet tegen minimale marges of zelfs kostprijs verkopen. Daarom werken we zonder tussenhandel. We zien dat afnemers de hogere prijzen accepteren, omdat ze begrijpen hoe ze tot stand komen.”

Belangstelling

Zo willen Arjen en Winny laten zien dat het goed mogelijk is om op een boerenbedrijf de biodiversiteit te verbeteren en een goede boterham te verdienen. “Het is geen blauwdruk, hè. Wij zeggen niet dat het zo moet. We willen anderen wel inspireren om ook duurzaam te werken. Daarom geven we ook veel rondleidingen op het bedrijf aan collega’s en studenten. Natuurlijk is niet iedereen meteen gewonnen. Cynici houd je altijd. Maar we zien bij de meesten veel belangstelling. Dus ja, ik denk dat we het verschil maken.”