Natuurlijk bosbeheer landgoed Velhorst
Natuurmonumenten gaat aan de slag in de bossen op landgoed Velhorst. Bosbeheer is plannen, evalueren, bijsturen en vooral vooruit kijken. Goed kijken naar het bos en de bomen. Waar kijken wij als boswachters nou naar? Waarom moet er soms een boom weg of planten we soms nieuwe bomen aan? Ons doel is een gevarieerd bos. Gevarieerd in de zin van leeftijd, soorten, en structuur. Ook moet er voldoende dood hout aanwezig zijn voor schimmels, insecten en vogels. Lees hier meer over onze kijk op bosbeheer.
Praktische informatie
Natuurmonumenten heeft geen houtproductiedoelstelling. Wij voeren enkel boswerkzaamheden uit om het bosecosysteem gevarieerder te maken. Het hout wat vrijkomt is voor ons een bijproduct. Alle werkzaamheden worden uitgevoerd onder het FSC-keurmerk. In maart en april gaan we blessen in enkele bosvakken van landgoed Velhorst. De bomen die weg gaan krijgen dan een stip (gaat weg), kruis (omduwen) of letter R (voor ringen). De ringen doen na de zomer van 2024 en de werkzaamheden met grote machines in de herfst van 2025.
Aangeplant
Bijna alle bossen op de Velhorst zijn aangeplant. De oudste bossen liggen aan de noordzijde van de Lageweg, dus rond de historische buitenplaats. De rijkere rivierduinen langs de Berkel boden een goed basis voor de landbouw. Al meer dan duizend jaar wordt er op deze plek geboerd. Akkers op de hoge ruggen en weilanden, hooilanden en bossen op de lagere delen. Om de natte gronden geschikt te maken voor bosbouw en de teelt van eiken werd er een complex netwerk gegraven aan sloten en greppels. Ook wel rabatten genoemd.
Eikenhakhout in het bos
Economisch
Eik was het meest geliefd vanwege het harde hout en de zuren in de schors. Die zuren werden gebruikt voor de leerlooierijen. Een zeer lucratieve bezigheid en daardoor een belangrijke economische pijler van het historische landgoedbeheer. Van hoge opgaande bomen was nauwelijks sprake. De percelen werden allen gebruikt als hakhout, waarbij het opslag iedere 15 jaar werd afgezet (afgezaagd). Veldnamen als akkermaalsbos en slagbos herinneren nog aan dit oude gebruik.
Meer variatie, licht en veteranenbomen
Nu staan er enkel grote oude bomen van de zelfde leeftijd in de oude hakhoutvakken. Juist hier willen we meer variatie creëren. Mooie oude eiken willen we ruimte geven om uit te groeien tot veteranenboom met een imposante kroon. Op andere plekken creëren we wat meer licht op de bodem om de volgende generatie de ruimte te geven. Hiervoor moeten er dus bomen weg. We kiezen hiervoor de verliezers. Bomen die door andere (vitale) bomen al worden weggedrukt. De meeste bomen zagen we om en laten we liggen als dood hout. We geven ze terug aan het ecosysteem. Ook ringen we bomen waardoor ze op stam dood gaan, en hierdoor voor met name spechten erg interessant zijn.
Zwarte specht maakt een hol in een dode boom
Anno 1890 weidse heide
Aan de zuidzijde van de Lageweg liggen de jongere bossen van de Velhorst. Tot 1890-1900 was dit een groot heidecomplex. Dit complex was 2.000 hectare groot en liep door tot aan Vorden. Een weids landschap met heide, stuifduinen, schrale graslanden en lage struwelen. Volgens de overlevering was het mogelijk om vanuit het raam van landhuis ’t Enzerinck (bij Vorden) het landhuis Velhorst te zien liggen. Rond 1900 is dit heidegebied geleidelijk ontgonnen en bebost met overwegend grove den. Een soort die het goed doet op de arme zandgronden en een soort die in trek was als stuthout in de Limburgse mijnen. Van het grote heidecomplex zijn op de Velhorst en het Grote Veld nog enkele restanten overgebleven. Kleine stukken heide en nog enkele mooie oude struwelen met jeneverbes.
Open plekken voor loofbomen
Ook in de bossen aan de zuidzijde van de Lageweg voeren we werkzaamheden uit. Veel percelen met grove den hebben dezelfde leeftijd en hebben weinig variatie. Hier creëren we meer openheid zodat andere soorten als eik, lijsterbes, linde en haagbeuk kunnen kiemen. Op een aantal plekken maken we een grotere open ruimte (circa 40x40 meter) zodat ook grove den weer kan kiemen, zo geven we ruimte aan de volgende generatie. Het hout wat hier vrij komt blijft deels in het bos achter voor de vogels en insecten. Het resterende deel rijden we uit en zal hoogwaardig worden verwerkt.
Op nieuwe open plek kunnen soorten als eik, lijsterbes, linde en haagbeuk kiemen
Meer weten over bosbeheer bij Natuurmonumenten en specifiek over dat beheer op landgoed Velhorst? Bekijk deze film van 16 minuten.
Deze film is gemaakt ter gelegenheid van de tentoonstelling Bomen over Bomen in 2023 door Museum STAAL in Almen. Voor deze tentoonstelling werkte het museum onder andere samen met Natuurmonumenten. Onze lokale boswachter Peter Muileman vertelt over zorgen voor en over de natuur en de bomen in ‘zijn’ bos, landgoed Velhorst.
Vanaf 31 maart 2024 t/m 30 maart 2025 is er een nieuwe tentoonstelling in Museum STAAL. DE EERSTE KUS - Hoe romantisch is de Romantiek? Vanaf dit voorjaar is Museum STAAL in de wolken. Met kunst uit de 19de eeuw, fotografie van Joost de Groot en hedendaagse kunst van Kim Rijntjes en Janet Timmerije.
