Toename soortenrijkdom rond de Leuvenumse Beek
Tien jaar geleden startten Waterschap Vallei en Eem, provincie Gelderland en Natuurmonumenten met het herstel van de Leuvenumse Beek. Waar de beek voorheen bij veel regen het water snel afvoerde naar het Veluwemeer, blijft het water nu langer in het bos. Daardoor zien we een toename van soortenrijkdom in het vochtige beekgebied.
Onze Leuvenumse Beek is een prachtig meanderende en bij veel neerslag buiten haar oevers tredende beek die sinds het beekherstelproject 10 jaar geleden, de Leuvenumse Bossen van een flinke hoeveelheid meer water voorziet. In de herfst lopen stukken bos onder water en kun je midden in het bos het water horen ruisen en stromen. Bomen staan in de stroom, paden lopen onder, hele delen zijn tijdelijk niet begaanbaar zonder regenlaarzen en kennis van de route. Het is het gevolg van verschillende ingrepen die in de afgelopen tien jaar zijn uitgevoerd.
Ondieper
“Er is gewerkt volgens het 'Building with Nature' principe”, legt Jan-Willem van ’t Hullenaar uit, als ecohydroloog betrokken bij het beekherstelproject. “Er zijn wel maatregelen getroffen om het beeksysteem in een andere toestand te brengen, maar de natuurlijke beekprocessen hebben vervolgens zelf bepaald wat het uiteindelijke resultaat ging worden.” Oude, ondiepe meanderende beeklopen zijn weer aangesloten, er is zand in de diepe beekloop ingebracht om de beek ondieper te maken, en er zijn op plekken naast de stroom bulten zand gelegd, die vervolgens door de beek zelf heel geleidelijk zijn meegenomen. Bovendien is er op een aantal plekken hout in de beek gelegd, van stapels takken tot complete bomen. Dit hout houdt het zand vast, het biedt extra weerstand zodat het water minder hard stroomt – en de bedding dus minder uitslijt – en het levert mooie structuurvariaties op waarin bijvoorbeeld beekvissen kunnen schuilen.
Klimaatbuffer
In de afgelopen jaren wordt er dus veel meer water vastgehouden in plaats van afgevoerd. “Hierdoor werkt het bos als een klimaatbuffer en is de kans op wateroverlast benedenstrooms aanwijsbaar minder geworden”, legt Corine Geujen uit, als Specialist Natuur & Landschap bij Natuurmonumenten ook nauw betrokken bij het beekherstelproject. “In plaats hiervan zakt het overstromingswater in de zandbodem en zorgt het voor extra aanvulling van de grondwatervoorraad van de Veluwe.” En dit zorgt vervolgens weer voor een verbetering van de grondwatervoeding van natuurgebieden langs de Veluwemeerkust, zoals Bloemkampen.
Momentopname
Na een flink natte periode is het fantastisch om als boswachter door het bos te kunnen struinen, bijvoorbeeld om met collega’s Remko van Rosmalen en Thijs Willems, beiden ecoloog, de hoeveelheid ondergelopen bosgrond in kaart te brengen. "De beek is zo grillig," legt Remko uit, "dat elk jaar, en zelfs elke dag, een momentopname is. Nu staan delen onder water die eerder droog bleven, en andersom. Die grilligheid blijft me verrassen en zorgt op termijn voor een heel ander bostype langs de beek." Beuken rollen om, en fladderiep, es en zwarte els komen op in een verder droog Veluwebos. "Ik heb elzenhaantjes gezien, het blauwe muntgoudhaantje, de groene didea, moerassprinkhanen en loopkevers zoals de bossnelloper die op de droge Veluwe niks kunnen, maar wel in dit vochtige beekgebied", vertelt Thijs enthousiast. "En we zien een toename van glanskoppen die van natte bossen houden, en het vuurgoudhaantje dat graag in nat sparrenbos leeft." En de dode bomen, gestorven door de overvloed aan water, trekken ook weer een diverse rijkdom aan: de zwarte specht komt op de dode dennen af en de dode beuken die als een spons permanent water vasthouden, geven weer een plek aan vele soorten paddenstoelen, zoals de houtknotszwam.
Zo is onze meanderende en buiten haar oevers tredende Leuvenumse Beek niet alleen prachtig om te zien, maar ook een voedzame bron voor biodiversiteit.
