Natuurherstel in Natura 2000-gebied het Geuldal

Natuurmonumenten heeft in het Geuldal onderzoek gedaan naar mogelijkheden voor herstel van kalkgrasland en glanshaverhooiland. Vaak is de verrijking van de bodem zo groot, dat herstel niet meer lukt. Maar gelukkig zijn er ook kansrijke locaties. Ze hebben allemaal last van vermesting: doordat ze vroeger als landbouwgrond gebruikt zijn, door de neerslag van stikstof uit de lucht, of door instroming van hoger gelegen bemeste gebieden. 

De komende tijd schrapen we op die kansrijke locaties de bodem zo’n 15 tot 35 cm af. Daardoor halen we de voedselrijke toplaag weg. Door het afschrapen van de bodem wordt bovendien het maaiveld verlaagd. Op de vochtige percelen komt daardoor het grond- of kwelwater meer aan de oppervlakte. Daardoor worden deze gebieden natter, wat goed is voor de ontwikkeling van de glanshaverhooilanden. 

De werkzaamheden vinden onder meer plaats bij de Volmolen in Epen, waar eerder al de drainage uit de grond is gehaald. We rekenen hier nu op terugkeer van bijvoorbeeld de dotterbloem. Ook in Mechelen, Nijswiller en Oud-Valkenburg gaan we aan de slag, net als op de Däölkesberg. Op een aantal plekken maken we kleine proefvlakken om te zien hoe de gebiedjes zich ontwikkelen. Op sommige percelen brengen we maaisel aan, afkomstig uit goed ontwikkelde terreinen in de regio. 

Wanneer? Zomer 2024

Tegelijkertijd heeft het afschrapen van de bodem op kalkrijke plekken ook voordelen voor de waterhuishouding. Losse kalk krijgt bij droogte namelijk geen dikke, harde korst, zoals löss, maar blijft poreus. Door het wegschrapen van de löss komt juist die poreuze kalk aan de oppervlakte. Daardoor houdt de bodem weer beter water vast. Zodra de graslanden hersteld zijn, houden zowel de bodem als de begroeiing het water weer goed vast. Maar dan mooier en soortenrijker.

Betere verbinding

In Zuid-Limburg zitten kalkrotsen vaak vlak onder het oppervlak. Soms komen ze zelfs tevoorschijn. Als de bodem dan ook nog genoeg zonlicht krijgt, groeien er bijzondere soorten. Die zag je vroeger meer, omdat in het Limburgse landschap meer open kalkgroeves lagen. Maar de meeste van die groeves zich dichtgegroeid of dichtgestort met afval. 

Toen de kalk op veel plekken nog aan de oppervlakte lag, konden kalkrotsplantjes eenvoudig uitbreiden van de ene naar de andere plek. Die verbinding willen we graag herstellen: door meer kalkrotsen vrij te maken én door schapenbegrazing, zodat de schapen helpen de zaden van de plantjes te verspreiden. Daarom maken we op de Däölkesberg en in de Wiemersdel de kalkrotsen vrij. 

Däölkesberg

Op de Däölkesberg halen we struiken en bomen aan de rand van de rots weg. Ook boven de grot van Marx zagen we bomen af. Uit de grot zelf halen we afval weg. Over de hele breedte van de Däölkesberg schrapen we grond en grind van de rots. Daarnaast halen we de puinkegels aan de voet van de rots weg. Zo komt de rots meer aan de oppervlakte en valt er meer zonlicht op. Daardoor krijgen de karakteristieke kalkrotssoorten meer ruimte om zich te ontwikkelen. 

Lees meer over de werkzaamheden op de Däölkesberg

Wiemersdel

In de Wiemersdel ligt de groeve Luijten nu verstopt onder bomen en struiken. Terwijl de groeve veel potentie heeft voor kalkrotsbegroeiing. Omdat die zo zeldzaam is in Nederland, gaan we de groeve vrijmaken. We zetten bomen af, halen struiken en andere begroeiing weg en voeren het hout af. Daarnaast maken we open plekken in de bosrand en voeren we in een deel van het bos hakhoutbeheer uit. Daardoor valt er overal meer licht op de bodem en krijgen de karakteristieke soorten meer kansen. 

Wanneer? We hopen rond de bouwvak met de werkzaamheden te starten

Aan de zuidkant van het Oombos was tot voor kort nog niet veel aan hakhoutbeheer gedaan. Natuurmonumenten wil ook hier bijzondere planten meer kans geven. Dat doen we door meer licht op de bodem te creëren. We beginnen met het afzetten van struiken en het kappen van kleinere bomen. Enkele mooie, oude bomen en bijzondere struiken blijven staan. Daarna gaan we ook aan de zuidkant van het Oombos periodiek hakhoutbeheer inzetten voor meer biodiversiteit. Zoals we dat op andere plekken in dit bos al jaren doen.

Tijdens de werkzaamheden planten we ook bomen terug. In het Oombos zijn dat bijvoorbeeld iepen, lindes en haagbeuken. Dat zijn andere soorten dan de bomen die er nu al staan. Het bos wordt daardoor beter bestand tegen stormen en ziektes. Niet alle boomsoorten zijn namelijk voor dezelfde ziektes vatbaar. Met veel verschillende soorten spreiden we het risico. Het bos als geheel wordt daardoor robuuster. 

Lees meer over bosbeheer

Wanneer? Het hakhoutbeheer aan de zuidkant van het Oombos is in december 2023 uitgevoerd. In het najaar van 2024 voeren we opnieuw hakhoutbeheer uit, nu op plekken van het Oombos waar we dat al jaren doen. Ook in het Schaelsbergerbos voeren we in het najaar van 2024 hakhoutbeheer uit. 

Daardoor ontstaat er een onregelmatige bosrand. Op termijn groeien er struiken en bomen van allerlei soorten en leeftijden. Tal van planten en dieren vinden hier een geschikte leefomgeving. Zoals de purperorchis, het ruig hertshooi, het donkersporig bosviooltje en het peperboompje. Ook allerlei insecten, slakken en paddenstoelen profiteren van dit beheer.

Wanneer? In december 2023 is de bosrand van het Biebos teruggezet. In 2024 komen het Sint-Jansbos bij Valkenburg en de Wiemersdel aan de Sibbergrubbe aan de beurt.