Schapen volgen met gps

Schapen tracken met gps. Hoe werkt dat precies?

"Enkele schapen zijn voorzien van een halsband met zender van het Nederlandse bedrijf Smartparks. Dat heeft software ontwikkeld om dieren in het wild te kunnen volgen. In eerste instantie waren dat vooral olifanten en neushoorns in Zuid-Afrika; de techniek werd ingezet tegen de stroperij. Voor schapen is daar een variant voor ontwikkeld. De zender verstuurt elk kwartier een ‘pakketje’ met gegevens: de locatie, tijdstip, tempratuur, snelheid en beweging, batterijverbruik en nog een aantal dingen. Op dit moment is voor ons het tijdstip en de locatie het enige wat we gebruiken. Wij willen nu vooral weten waar de schapen gegraasd hebben.”

Hoe kwam je op dit idee?

“We waren al een tijdje aan het stoeien met de verslaggeving van de begrazing. We willen graag weten waar de schapen lopen, hoelang ze ergens lopen en wat de effecten zijn van hun graaswerk. Daarvoor moest de schaapsherder een Excelbestand bijhouden met erg veel vakjes. Dat vergde veel tijd en was niet altijd nauwkeurig. Toen ben ik op zoek gegaan naar geschikte zenders en heb ik met collega’s een formule ontwikkeld waarmee we de begrazingsdruk nauwgezet in kaart kunnen brengen. Daar werken we nu een jaartje mee.”

Wat zijn de grootste voordelen?

“De dataverwerking verloopt nu automatisch en is accuraat. En we kunnen de begrazingsdruk nu nauwgezet vergelijken met bijvoorbeeld vegetatiekaarten en luchtfoto’s. Daarmee kunnen we de schaapsherder beter sturen, waar is wel en waar is geen begrazing gewenst.”

Heeft de natuur er ook baat bij?

“Zeker. Het begrazingsgebied is opgedeeld in vakken van 25 bij 25 meter. We kunnen nu nauwkeuriger zien welke vakken nog begraasd moeten worden. De schapen gaan de vergrassing op de heide tegen. Zo houden we de heide en alle planten en dieren die daarbij horen, beter in stand.”

Zitten er ook nadelen aan?

“De herder was even bang dat ik hem nu ‘live’ zou gaan volgen, maar dat is niet het geval. Ik zie alleen elk kwartier wat stipjes van schapen met een zender op mijn scherm. De zenders geven de data wel door, maar wordt later uitgelezen. De data lees ik per begrazingsperiode met de tablet in het veld uit. Natuurlijk hebben we ook het dierenwelzijn onderzocht, maar de dieren hebben geen enkele last van de zenders. De batterijen van de zenders gaan bovendien een heel seizoen mee.”

Hoeveel schapen dragen een zender?

“Dat zijn er maar vier van de in totaal 450 tot 600 schapen die hier rondlopen. Mogelijk breiden we dat aantal later nog uit, maar voor nu is dit voldoende; schapen zijn echte kuddedieren die steevast in groepsverband door de natuur trekken.”

Hoe heb je dit viertal geselecteerd?

“Gekscherend hebben we gezegd laten we de voorste en achterste van de kudde nemen en de twee buitenste aan beide zijkanten. Dat is natuurlijk onmogelijk, maar in overleg met de schaapsherder hebben we wel schapen uitgekozen die elkaar niet zo mogen. Schapen dus die binnen de kudde ver uit elkaar lopen, zodat we de beweging van de kudde in zijn geheel goed in beeld hebben.”

Wat doet de inzet van gps-techniek met het romantische beeld van schapen hoeden? 

“In feite verandert er niet zoveel. De herder trekt nog altijd met kudde en hond door het gebied. En de verslaglegging van het graaswerk is nu minder arbeidsintensief. Het publiek merkt er verder weinig van. Slechts enkele schapen dragen een halsband met zender die tussen de vacht niet zo opvalt. En techniek is overal, daar heeft ook het natuurbeheer baat bij.”

Is deze techniek ook geschikt voor andere grazers? 

“Jazeker. Er lopen nu twee paarden rond met een ander type zender. Ze zijn onderdeel van een kudde van circa 28 newforestpony’s die ook wat Arabisch bloed hebben. Hetzelfde geldt voor enkele Sayaguesa’s, Spaanse runderen die net als de paarden Planken Wambuis begrazen.”

Hoe zie jij het toekomstbeeld? Krijgen alle grazers een gps-zender? 

“Nee hoor. Je moet van tevoren duidelijk bepalen wat je wilt weten en hoe gedetailleerd je de kennis wilt hebben. Werken met gps-techniek kan dan een hulpmiddel zijn, mits dat nuttige data oplevert die bijdraagt aan de bescherming van de natuur. Elders in het land gaan we deze techniek ook inzetten, maar bij kuddes zijn dat altijd maar enkele individuen. Verreweg het grootste deel van de grazers gaat zonder zender door het leven.”