Wyb Praamstra vertelt over zijn nieuwe excursie en vrijwilligerswerk
‘Daar moeten we wat mee’, was de reactie van vrijwilliger Wyb Praamstra op de landelijke watercampagne van Natuurmonumenten. Hij voegde daad bij woord en maakte een speciale excursie over water voor de Dintelse Gorzen, de Zuid-Hollandse eilanden en Tiengemeten. Op deze door water omgeven natuurgebieden is Wyb werkzaam als gids van verschillende excursies. “De excursie met het thema water viel goed in de smaak. Het thema water (en dan gaat het zowel om kwaliteit als om kwantiteit) is door de klimaatverandering belangrijker dan ooit.”
Tekst Ans Goorden
Zeekraal, goudknopje, parnassia
Op een zonnige zomerdag ontmoet ik Wyb bij het bruggetje naar de Dintelse Gorzen dat overigens diezelfde avond (compleet met rijtje eenden) dé weerfoto van de NOS wordt. Ons gesprek doen we al wandelend door het bijzondere gebied dat een mix is van hogere en lagere delen en van zoete en zoute vegetatie. Regelmatig worden we afgeleid door fotogenieke libellen, vlinders, orchissen en vogels. Zelfs de groenling en diverse roofvogels laten zich zien, de Schotse Hooglanders daarentegen zijn voor de warmte gaan schuilen. Wyb: “Tot in het late voorjaar moet je hier laarzen aan doen, maar zoals je ziet is het nu gortdroog. De Dintelse Gorzen lagen ooit in het zoute water, door de Philipsdam is dat nu zoet. Toch vind je in de laaggelegen slikken aan de westkant nog zoutminnende planten, zoals zeekraal, zeeaster en het goudknopje. En in voorjaar zie je soms het zout op de grond liggen. Elk deel heeft zijn eigen specifieke planten, waaronder hele zeldzame, zoals de parnassia. Die heb ik een keer in volle bloei zien staan (wit), zó mooi en zó dicht.”
Verschillende natuurgebieden in het water
Wyb is Fries van geboorte, studeerde in Groningen en Amsterdam en ging voor de klas staan. “23 jaar onderwijservaring komen goed van pas als gids: ik ben het gewend om te vertellen. Bij Natuurmonumenten begon ik in 2015 als vrijwillig host in het bezoekerscentrum van Tiengemeten. Een jaar later werd ik er gids en dat doe ik nog steeds. Sinds vorig jaar ook in de Dintelse Gorzen. Voor de beheergebieden Zuid-Hollandse Eilanden en Zeeland-Volkerak verzorg ik tevens de roostering van gidsen en de coördinatie van excursies die ik ook op de website zet. Die over ‘water’ heb ik gemaakt toen ik begin 2022 hoorde dat dat het jaarthema van Natuurmonumenten werd. Daarbij schreef ik de basistekst voor de website en de eerste rondleiding vond plaats in de Dintelse Gorzen. Voor Tiengemeten heb ik tekst en inhoud aangepast, want dit is een heel ander soort gebied. Op dat eiland is er geen zoute vegetatie meer, maar nog wel een getijdenverschil van bijna 40 cm. Ook de vogelpopulatie is er anders, met veel meer eenden (allerlei soorten) en ganzen. Toen ik mee mocht met inventarisaties ontdekten we zelfs de roodhalsfuut, 2 hoppen en een kraanvogel. Maar in de Dintelse Gorzen zag ik samen met een collega 5 velduilen tegelijk!”
Zeearend, kiekendief, dassen
Vanuit de vogelhut Papegaai in de Dintelse Gorzen zien we de grote zilverreiger paraderen tussen de Canadese ganzen, met de op het Volkerak voorbijvarende schepen als decor. Wyb: “Hier zie je vaak de Schotse Hooglanders op warme dagen in het water staan. Oh, kijk, daar vliegt de kiekendief! Het mooist is die als hij recht op je af zweeft, dan zie dat z’n vleugels in een V-stand staan. Vogels en zoogdieren zijn mijn specialiteit, andere gidsen weten bijvoorbeeld weer veel meer over planten. Met de verdeling van de excursies houden we rekening met ieders specialisme. Soms help ik mee bij het monitoren, zoals in het naastgelegen natuurgebied Slikken van de Heen oost (niet toegankelijk voor publiek) waar we de wissels van dassen vonden. Ook in de Dintelse Gorzen is er een dassenburcht. En op het eilandje voor de Heense Slikken kun je vanaf de Philipsdam het nest van de zeearend zien. Soms zijn ze een paar weken bezig zo’n enorm nest te maken, zonder dat ze er verder iets mee doen … heel frappant! Op Tiengemeten zag ik een visarend bovenin een compleet kale boom zitten en een zwerm spreeuwen streek met respectvolle afstand in diezelfde boom op de zijtakken neer (later kwam er nóg een visarend bij). Al in mijn jeugdjaren kon ik bij het Lauwersmeer ademloos tegen de buitendijk liggen kijken naar de duizenden spreeuwen.”
Hier vang je bot
Zwermen spreeuwen zien we ook in de Dintelse Gorzen, een zeer gevarieerd gebied waarin je allerlei vogelsoorten tegenkomt. Wyb: “Zelfs het kleine rietveldje in het ‘paardengat’ herbergt allerlei rietvogels. Het paardengat heet zo omdat er een paard in vastgezeten heeft dat er uitgehaald moest worden. Om dat lot van de hier grazende hooglanders en pony’s te besparen hebben we er prikkeldraad om heen gezet, en nu heeft het riet en zijn bewoners hier vrij spel.”
Elders zien we velden vol met het giftige, geelbloeiende Jacobskruiskruid. Is dat niet gevaarlijk voor de grazers? Wyb: “De hooglanders en pony’s grazen er omheen, ze weten dus zelf wat giftig is. Alleen in maaisel herkennen de dieren het niet goed. Wanneer ze er dan van eten, worden ze doodziek en gaan er zelfs aan dood!”
Ook de watermunt staat in bloei en tal van andere planten die onder meer bijen, libellen en vlinders aantrekken, waaronder steeds vaker de koninginnenpage en het geaderd witje. “We hebben hier lage slikken en midden- en hoge gorzen, met elk een andere ondergrond en bijhorende flora en fauna. Daar doorheen lopen de slenken, diepere geulen, waaraan je goed kunt zien dat dit gebied door de zee gevormd is. Om de Dintelse Gorzen liep de diepste zeeslenk: de Botkreek. Als ik tijdens een excursie vertel dat het water hier nu overal zoet is, geef ik er een anekdote bij: sommige mensen gaan hier zitten met hun hengel, om platvis te vangen … Die vangen bot!” 😉.
Het is zeker de moeite waard om zelf in de waterrijke Dintelse Gorzen (beheergebied Zeeland-Volkerak) en bijvoorbeeld op Tiengemeten te gaan kijken. Je kunt wandelingen maken of kiezen uit diverse excursies met elk een ander thema.
