Sperwer

Herkenning

De sperwer (Accipiter nisus) is een kleine havikachtige. Hij is grijs van boven en lichtgekleurd van onder, altijd met strepen. In vlucht te herkennen aan de brede, korte vleugels en lange staart met scherpe hoeken.

Kenmerken:

• Grootte 29 tot 41 centimeter
• Spanwijdte vleugels 60 tot 75 centimeter
• Mannetje een stuk kleiner dan het vrouwtje
• Leigrijze rug en op buik en borst bruingrijze tot roestrode strepen
• Kenmerkende vlucht: een paar keer snel slaan met de vleugels en dan glijden. Zweeft ook op thermiek.

Deze vogel is te verwarren met havik en koekoek.

De havik is een stuk groter dan de sperwer, en een havik heeft langere, puntiger vleugels dan een sperwer. Ook voor het verschil met de koekoek is het opletten in vlucht, de koekoek heeft spitse vleugels. Lees hier alles over koekoek

Waar leeft de sperwer?

De sperwer vind je in heel Europa, behalve in IJsland, het uiterste noorden van Scandinavië en Rusland. In Nederland heb je vrijwel door het hele land kans op een sperwer. Hij broedt het liefst in bos, soms tuinen en parken, en heeft een voorkeur voor halfopen landschappen. Jagend tref je het sperwervrouwtje vaak in open land, terwijl mannetjes liever in het bos jagen.

Voedsel

Mezen, mussen en vinken zijn favoriet bij de sperwer. Het vrouwtje, dat op grotere prooien jaagt, eet ook lijsters en spreeuwen. En tureluur of Turkse tortel kan ze ook best vangen.

Vaak zit de sperwer eerst een tijdje te observeren vanaf een zitplekje of spiedt vanuit de lucht de bodem af, om dan ineens toe te slaan in hoge snelheid.

Broeden

Sperwers kiezen een partner voor het leven, ze zijn monogaam. Hoog in de bomen, goed verborgen, bouwt het paartje hun nest. Elk jaar een nieuwe, met per jaar gemiddeld 4 tot 5 eieren in april. 

Zolang het vrouwtje op de eieren zit, is het extra hard werken voor het mannetje: hij jaagt niet alleen voor zichzelf, maar ook voor haar. En als de jongen net uit het ei zijn jaagt hij voor zijn vrouwtje, voor de jongen en ook nog voor zichzelf. Het leuke is dat je het mannetje hoort roepen naar het vrouwtje zodra hij een prooi komt brengen. Het vrouwtje roept dan terug.

Als de jongen wat groter en minder kwetsbaar op het nest zijn, dan begint het vrouwtje ook mee te jagen. In juni vliegen de jonge sperwers uit, waarna ze nog een week of 4 als familie bij elkaar blijven. Goed moment om ze te bespieden!

Bescherming

Boswachter Ronald Messemaker werkt in De Wieden. Hij houdt van alle vogels, maar als een sperwer voorbijvliegt gaat zijn hart wat sneller kloppen.

“Het is zo’n spectaculair snelle jager, in een flits kan hij door je tuin schieten en er met een nietsvermoedende zangvogel vandoor gaan. Het mooie is dat je deze gave vogel overal in Nederland kunt tegenkomen, het hele jaar door, hoewel ze wel wat verborgen leven als ze niet aan het jagen zijn.

Sperwers zitten gelukkig ook in de lift. Zelfs in grote stadstuinen zijn ze te vinden. Als er maar voldoende voedsel voorhanden is, van mussen, mezen en vinken tot aan de grotere zangvogels als lijsters en duiven. Dat is het belangrijkste. 

Mannelijke sperwers zijn kleiner en kleurrijker dan vrouwtjes. De verschillen in grootte zit ‘m in het feit dat ze op deze manier op een scala aan prooisoorten kunnen jagen zonder elkaar echt in de weg te zitten. De grootte van de roofvogel bepaalt immers ook de grootte van de prooi.

Heb je een tuin waar in de winter gevoerd wordt, let dan eens op de sperwer die het vast al in de gaten heeft!”

Ga op pad en ontdek de sperwer

• Noordlaarderbos
• Wandelroute historisch Plantloon in Loonse en Drunense Duinen
• Polderpadroute langs de Kralingse Plas in Midden-Delfland