Eekhoorn

Hoe herken je een eekhoorn?

Eekhoorns zijn knaagdieren. De enige eekhoornsoort die van nature in Nederland leeft, de Sciurus vulgaris, heet ook wel de rode of gewone eekhoorn. Zijn vacht is, zoals zijn naam al aangeeft, roodbruin. Volwassen dieren zijn tussen de 20 en 30 centimeter groot. Ze hebben een grote pluimstaart die bijna net zo lang is als hun lijf. Deze staart gebruiken ze om te sturen en om in evenwicht te blijven. Maar als het regent gebruikt de eekhoorn zijn staart ook gewoon als paraplu. Ze maken veel verschillende geluidjes. Het geluid van ‘opwinding’ klinkt weer anders dan ‘gevaar’ of de begroeting van een soortgenoot. Jonge eekhoorns maken piepgeluiden. Maar de volwassen dieren grommen, jammeren en kunnen zelfs kakelen. Ook het eten gaat bij een eekhoorn bepaald niet geruisloos. Hun geknaag is vaak luid en duidelijk te horen.

Kenmerken van de eekhoorn:

• Witte buik
• Pluimpjes op de oren, vooral in de winter
• Lange teentjes met scherpe nageltjes
• Grote ronde zwarte ogen  

Waar komen eekhoorns voor?

Op veel verschillende plekken in Nederland leven eekhoorns. Over het algemeen komen ze vooral voor in het oosten van het land, in loof- en naaldbossen, of in duingebieden langs de kust. Als er genoeg eten is en schuilplekken zijn voor eekhoorns, kun je hem ook op andere plekken tegenkomen, bijvoorbeeld in je achtertuin. 

Eekhoorns zien 

In het bos is de kans het grootst om een eekhoorn te spotten. Ze zijn vooral ’s ochtends vroeg of later in de middag actief. Probeer zelf niet teveel geluid te maken en kijk goed om je heen of je iets ziet bewegen. Let op de volgende dingen om te weten of je al in de buurt bent:

• Vraatsporen: de eekhoorn eet verschillende nootjes en vruchten. De schubben, schalen en restjes van zaden laten ze op de grond liggen.
• Uitwerpselen: keutels van de eekhoorn zijn net zo groot als een munt van één euro en hebben een ovale vorm. Omdat de keutels vrij klein zijn, zijn ze moeilijk te vinden.
• Loopsporen: meestal lopen de sporen van de eekhoorn van boom tot boom. De voorpootjes met 4 tenen zijn goed te onderscheiden van de achterpootjes met 5 tenen.

Gebieden waar eekhoorns leven

Een van de gebieden waar de kans op het zien van een eekhoorn redelijk groot is, is ons natuurgebied de Kaapse Bossen. Ook in andere natuurgebieden van Natuurmonumenten kom je eekhoorns tegen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Leuvenumse Bossen
• Grintenbosch
• Landgoed Egheria
• 's-Gravelandse Buitenplaatsen
• Nationaal Park Veluwezoom
• Oisterwijkse Bossen en Vennen
• Nationaal Park Dwingelderveld

Hoe leeft een eekhoorn?

Knaagdier

Een eekhoorn is een knaagdier. Ze eten onder meer van eikels, dennenappels, noten en zaden, maar ze knagen ook rustig aan bloemknoppen, bessen, paddenstoelen, rupsen en vogeleitjes. In de herfst leggen eekhoorns een voedselvoorraad aan voor de winter. Hiervoor verzamelen ze zaden en ander voedsel. Dit verstoppen ze onder blaadjes en wat aarde. In de winter zoeken ze deze voorraden weer op. Maar ze vergeten altijd wel wat verstopplekken. Deze zaden groeien dan in het voorjaar uit tot een nieuwe plant of boom. Zo draagt de eekhoorn bij aan het verspreiden van de zaadjes van verschillende soorten planten in het bos.

Stevig nest 

Eekhoorns leven solitair, wat betekent dat ze op zichzelf leven. Ze hebben een eigen territorium waarin ze naar voedsel zoeken. Eekhoorns leven vooral hoog in de bomen. Ze springen met grote sprongen van tak tot tak. Om zich te beschermen tegen boommarters, haviken en vossen, bouwt een eekhoorn een nest. Dit nest wordt hoog in de boom, op minimaal vijf meter hoogte, dicht tegen de stam aan gebouwd. Een nest van een eekhoorn is bolvormig en bijna helemaal afgewerkt met verschillende materialen: takjes en blaadjes aan de buitenkant en mos, wol en gras aan de binnenkant. Toch is één nest niet voldoende om zich te beschermen. Daarom bouwen eekhoorns vaak een hoofdnest, een vluchtnest en een slaapnest. Soms gebruiken ze oude nesten van andere eekhoorns.

Voortplanting

De eekhoorn plant zich voort tussen december en februari en nog eens in mei en juni. In deze periode achtervolgt het mannetje het vrouwtje. Uiteindelijk leidt dit tot paring. Om de jongen te beschermen na hun geboorte, bouwen eekhoorns een steviger nest dan normaal. Na vijf weken draagtijd worden de jongen uiteindelijk geboren. De jonge eekhoorntjes krijgen melk van de moeder tot ze tien weken oud zijn. Na drie maanden worden de jongen uit het territorium verstoten en moeten zij zelf opzoek naar een eigen leefgebied. Na tien maanden zijn de jonkies volwassen en klaar om zich voort te planten.

Beschermen van eekhoorns

Tussen 1960 en 1970 brak er een ziekte uit onder de eekhoorns. Toen zijn veel eekhoorns gestorven. Na 1970 ging het weer wat beter met de eekhoorns in Nederland en herstelde de populatie zich. Toch moeten we deze soort blijven beschermen, want door klimaatverandering verdwijnen bomen, bloemen en insecten die als eten dienen voor deze knaagdieren. Dat het niet goed gaat met de eekhoorn blijkt uit de cijfers. In de afgelopen 10 jaar is de soort 34% achteruitgegaan.

Bioloog Arnold van Vliet van de Wageningen Universiteit vertelt: “Het natuurlijke systeem staat al onder druk door onze bevolkingsdichtheid, verzuring, vermesting en andere menselijke invloeden. Dat zorgt voor een enorme afname van wilde bloemen en insecten. Daarbovenop komt het klimaat dat razendsnel verandert. In vergelijking met dertig jaar geleden zitten we al in een klimaatzone van Midden-Frankrijk.” Lees hier het complete interview met Arnold van Vliet. Het hoge tempo van klimaatverandering houden veel planten en dieren niet bij. Wij zorgen ervoor dat de biodiversiteit in onze natuurgebieden gewaarborgd blijft. Zo zorgen wij voor een goede leefomgeving voor de eekhoorn en het behoud van zijn voedsel.

Eekhoorns helpen in je tuin

Wil jij de eekhoorn helpen? Zorg voor voldoende (inheemse) bloemen en planten in je tuin. Als er in je omgeving eekhoorns leven dan kun je ze helpen door wat zaden en noten voor ze klaar te leggen.