Standpunt van Natuurmonumenten over wolven

Een groot roofdier als de wolf ontbrak al ruim een eeuw in ons land. De terugkeer van de wolf laat dat zien dat er in ons drukke land nog plekken zijn waar een toppredator – het roofdier dat in een leefgebied bovenaan de voedselketen staat - zich thuis voelt. Groot wild als reeën, edelherten en wilde zwijnen moet weer rekening houden met de kans gepakt te worden door een roofdier. Ze passen hun gedrag aan en mijden plekken waar ze zich onveilig voelen. Stonden ze eerst vaak op dezelfde plekken te grazen, nu is hun gedrag minder voorspelbaar dan voorheen. Op die plekken krijgt de verjonging van het bos weer een kans. De prooiresten die de wolven achterlaten bieden kansen voor aaseters als de raaf.

Kortom, de wolf is een belangrijk onderdeel van het ecosysteem.

Vestiging in Nederland

De wolf was al 150 jaar niet meer in Nederland gezien, maar sinds 2015 doken ze weer in ons land op. Met de vestiging van het paar op de Noordelijke Veluwe in 2019 werd de terugkeer van de wolf naar Nederland een feit. Inmiddels zijn op meerdere plekken in Nederland wolvenroedels gevestigd. De actuele stand van zaken over wolven in Nederland vind je op www.bij12.nl/wolf. 

De wolf roept bij mensen diverse gevoelens op, positieve en negatieve. Het is daarom goed om in een maatschappelijk debat ruimte te geven aan zowel enthousiasme als angsten en in gesprek te blijven met elkaar, en zo te wennen aan het idee dat de wolf in Nederland weer voorkomt.

Risico's

Het drukke verkeer in ons land vormt een groot risico voor de wolf. In het versnipperde Nederlandse landschap zal een wolf regelmatig een weg moeten kruisen. De kans op aanrijdingen is daarmee groot.

Wolven zelf vormen een risico voor vee. Wolven vestigen zich meestal in grotere natuurgebieden, waar het aanbod van natuurlijke prooien voldoende is. Hierdoor is de kans op aanvallen op vee klein. Maar inmiddels vestigen wolven zich ook in kleinere natuurgebieden en er zullen meer zwervende wolven komen door groei van de populatie in aangrenzende landen en in Nederland. Wolven zullen de makkelijkste prooien pakken die ze tegenkomen. Vee (vooral schapen) dat niet goed is beschermd vormt een makkelijke prooi en dat is ongewenst, want de wolf zal dan vaker terugkomen en vee doden.

Als een wolf meerdere zwakke of niet-beschermde prooidieren tegenkomt, die bovendien niet (kunnen) vluchten, kan hij of zij overgaan tot het aanvallen dan wel doden van een groot aantal prooien. Dat is voor de eigenaar vreselijk en een wolf die het op vee heeft gemunt is een onwenselijke situatie. Het gedrag komt voort uit natuurlijk instinct dat we ook zien bij vossen en honden. In de natuur komt dit gedrag echter zelden voor, omdat wilde prooidieren instinctief zichzelf of hun soortgenoten beschermen of vluchten.

Maatregelen

De wolf is wereldwijd een beschermd dier. Toch klinkt vanuit de maatschappij nu steeds vaker de roep om beheer (afschot) van wolven in Nederland. Natuurmonumenten hanteert al sinds 1979 het nee, tenzij-principe: wilde dieren worden niet gedood, tenzij risico’s te groot zijn en/of schade (aan landbouw of natuur) niet anders te voorkomen is. Wij vinden in beginsel dan ook dat niet de wolf moet worden afgeschoten, maar vee moet worden beschermd. Want door afschot van een wolf kan de sociale structuur van een roedel uiteenvallen en jonge wolven, die nog geen negatieve ervaringen hebben met kuddebeschermingsmaatregelen, kunnen juist dan grotere schade aan vee veroorzaken. Bovendien zou als je één wolf doodschiet, een ander al snel zijn territorium innemen. Bij wolven is afschot dus vaak geen duurzame oplossing om vee te beschermen. Ook hierom zal Natuurmonumenten zich altijd kritisch opstellen als het gaat om het ‘beheer’ van wolven.

Uitzonderingen

Wanneer een wolf zich zou vestigen in een drukbevolkt gebied zoals de randstad, zal er niet genoeg wild zijn om een roedel te voeden. Vestiging van een territorium daar is onwaarschijnlijk, maar ook ongewenst. Verjaging is dan eerst aan de orde, als dit niet effectief is dan is afschot de volgende stap.  In uitzonderlijke gevallen kan het voorkomen dat preventiemaatregelen niet werken en een wolf zich blijft richten op vee. Dan kan de provincie besluiten om deze wolf af te schieten. Natuurmonumenten heeft hiervoor begrip. Wel is het van belang om altijd zeer kritisch te kijken naar de situatie: gaat het om een probleemwolf of om een probleemsituatie? Als dat laatste het geval is, is het aan de mens om betere maatregelen te treffen. Natuurmonumenten zal ontwikkelingen op dit gebied met een kritische en betrokken houding volgen.  

Rasters vergoeden

Er is gelukkig veel mogelijk om conflictarm samen te leven met dit dier. Belangrijkste en effectiefste maatregel is het beschermen van vee. Bovendien is dat ook een juridische voorwaarde om over te kunnen gaan tot het beheren van wolven. Een elektrisch raster of net van 1,20m hoog werkt goed tegen aanvallen van de wolf. Dit filmpje laat zien hoe dat werkt.

Natuurmonumenten vindt dat deze rasters ruimhartig, vroegtijdig en in een ruim gebied moeten worden ingezet en moeten worden vergoed door de provincie. Zo krijgt de wolf kans om te leren: vee is géén makkelijke prooi. Het dier zal dan hoogstwaarschijnlijk verder trekken en op zoek gaan naar wild en ook aan nageslacht leren dat vee geen makkelijke prooi is. In sommige gevallen kunnen kuddebeschermingshonden ook een uitkomst bieden, bijvoorbeeld bij schaapskuddes met een herder. Meer informatie hierover op www.bij12.nl/wolf.

Interprovinciaal wolvenplan

Natuurmonumenten maakt afspraken met andere beheerders en provincies over hoe we omgaan met de wolf. Om te komen tot een samenhangend beleid in Nederland is een Interprovinciaal wolvenplan gemaakt. In dat plan staat wie er verantwoordelijk is voor schadepreventie, schadevergoedingen, voorlichting en onderzoek.

Wat doet Natuurmonumenten

• In natuurgebieden van Natuurmonumenten is de wolf welkom. Natuurmonumenten doet in haar gebieden niets om de komst van de wolf te bevorderen of hem te sturen. De wolf zoekt zelf een geschikt leefgebied.
• Natuurmonumenten adviseert schaapherders in haar gebieden en wijst ze op subsidieregelingen voor preventieve maatregelen bij provincies en particuliere initiatieven als Wolf Fencing Nederland. Ook brengt ze herders met elkaar in contact om van elkaars ervaringen met de wolf te leren. 
• We nemen deel aan diverse provinciale wolvencommissie om samen met schapenhouders en andere belanghebbenden te werken aan goede preventieve maatregelen en een subsidieregeling.
• Het platform Wolven in Nederland heeft een belangrijke rol bij het verzamelen en delen van informatie. Natuurmonumenten is aangesloten bij dit platform.
• Wij informeren onze achterban, bezoekers en beleidsmakers over de betekenis van de terugkeer van de wolf in Nederland. Dit doen we o.a. door het geven van excursies, het houden van lezingen voor onze vrijwilligers en andere geïnteresseerden en publicaties in ons ledenmagazine Puur Natuur. Beleidsmakers in Nederland en Europa informeren we via bovendien via brieven en werkbezoeken. Waar mogelijk en zinvol dragen we bij aan het informeren van het brede Nederlandse publiek via diverse media.
• OERRR geeft kinderen informatie over de wolf voor een spreekbeurt