Ons standpunt over Europese landbouwsubsidies
Nederland bestaat voor meer dan de helft uit landbouwgrond (CBS, 2022). Op plekken waar landbouw intensief is, gaat het vaak niet goed met de natuur: de biodiversiteit is er flink afgenomen. Natuurmonumenten vindt dat de biodiversiteit in heel Nederland, dus ook in het landelijk gebied hersteld moet worden. Jaarlijks ontvangen Nederlandse boeren bijna 800 miljoen euro aan Europese landbouwsubsidies. Natuurmonumenten wil dat dit budget gericht ingezet wordt voor het verduurzamen van de Nederlandse landbouw in combinatie met een eerlijke vergoeding voor de geleverde ecosysteemdiensten en de doorwerking van de diensten op bedrijfsniveau.
Intensieve landbouw nadelig voor natuur & landschap
Landbouw en natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar intensieve landbouw is óók een belangrijke oorzaak van het verlies van biodiversiteit. Door te veel bemesting, stikstof, pesticidegebruik, lage waterpeilen en het verwijderen van landschapselementen verdwijnen bijvoorbeeld insecten en weidevogels uit het landelijk gebied. Ook de kwaliteit van landschap, bodem en water staan erg onder druk (WNF Living Planet Report 2022).
Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is in de jaren ’60 gestart om honger in Europa te voorkomen. Belastinggeld werd ingezet om Europese boeren voldoende betaalbaar voedsel te laten produceren. Dit werkte, maar de intensivering en schaalvergroting leidde tegelijkertijd tot achteruitgang van natuur, biodiversiteit, water- en bodemkwaliteit. Daarom is de subsidie in 2013 omgevormd zodat ook duurzaamheid een doel werd van het GLB. De Europese Rekenkamer concludeerde in 2021 dat de miljarden aan landbouwsubsidies sinds die hervorming weinig hebben bijgedragen aan verduurzaming van de landbouw, en soms zelfs hebben geleid tot extra schade aan klimaat en natuur.
In stapjes een groener landbouwbeleid
In 2023 is een nieuwe GLB periode gestart. Het GLB bestaat uit twee onderdelen:
- De eerste pijler bestaat uit de basispremie en de ecoregeling;
- De tweede pijler bevat onder andere Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb).
Verduurzaming is een belangrijke voorwaarde geworden voor het verkrijgen van de basispremie. Naast de basispremie, kunnen boeren extra subsidie krijgen door mee te doen aan de ecoregeling. Hiermee worden boeren direct betaald voor ecosysteemdiensten die bijdragen aan een betere natuur, water, klimaat of bodem. Tevens is het budget toegenomen waarmee Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) bekostigd kan worden. Natuur- en milieuorganisaties, waaronder Natuurmonumenten, waren blij met deze positieve stappen naar een groener Europees landbouwbeleid.
Recentelijk zijn er op Europees niveau echter enkele versoepelingen doorgevoerd in de voorwaarden voor het verkrijgen van de basispremie. Maatregelen zoals de verplichte braaklegging, gewasrotaties of bodembedekking zijn geschrapt of versoepeld. Deze versoepelingen ondermijnen de effectiviteit van het GLB om de landbouw te verduurzamen.
Nog groener in de toekomst
Het GLB is sinds 2023 verbeterd, maar de subsidies dragen nog niet voldoende bij aan de vergroening van de landbouw. In 2028 start een nieuwe GLB-periode met nieuwe spelregels. In de komende jaren wordt dit nieuwe GLB voorbereid en zal Natuurmonumenten hier invloed op uitoefenen.
Natuurmonumenten wil dat in het nieuwe GLB een groter deel van het budget gaat naar de ecoregeling en een lager budget naar de basispremie met ook een lagere vergoeding per hectare. De activiteiten binnen de ecoregeling zijn nu in sommige gevallen nog te laagdrempelig en de bijdrage aan natuurherstel is soms gering of niet bewezen. Een ecoregeling met hogere vergoedingen en met bewezen effectieve maatregelen leidt ertoe dat boeren die bijdragen aan herstel van biodiversiteit in het landelijk gebied daar ook optimaal voor beloond worden.
Natuurmonumenten vindt dat een groter deel van het budget in de toekomst ingezet moet worden voor ANLb. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat dit ANLb getoetst wordt op effectiviteit en waar nodig aangepast zodat de subsidie optimaal bijdraagt aan het behalen van de doelen voor natuur, water en klimaat.
Wat doet Natuurmonumenten?
Natuurmonumenten werkt met veel partijen samen voor een mooi en natuurrijk agrarisch gebied. Met ruim 112.000 hectare grond zijn wij vrijwel overal ‘buurman’ van boeren. Daarnaast verpachten wij bijna 20.000 ha grond aan boeren, met name natuurgronden. Met buurboeren en pachters werken we samen aan een gevarieerder en natuurrijker agrarisch gebied en aan gezonde natuur.
Samen met andere groene organisaties werken we aan een zo groen mogelijk GLB. Dit doen we door Europese en Nederlandse overheden te informeren over het belang van een groen GLB. Zo stuurden we bijvoorbeeld in 2022, samen met andere natuur- en milieuorganisaties, een position paper over de laatste GLB-herziening aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Hieronder onze meest recente reacties en adviezen:
- Op 26 maart 2024 uiten LandschappenNL, Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland en Wereld Natuur Fonds hun zorgen bij het kabinet over het afzwakken van de vergroening van het Europees Landbouwbeleid door de Europese Commissie.
Wat kan jij doen?
Ook jij kan als consument invloed uitoefenen op hoe er wordt geproduceerd. Door het kopen van bijvoorbeeld weidezuivel ondersteun je boeren die zich extra inspannen voor bijvoorbeeld weidevogels en bloemen- en kruidenrijke weiden. Lees meer tips in ons lentenummer (pdf) van het blad Puur Natuur 2017.
