Achtergrondinformatie - Natuurherstel Tiengemeten

Vijf hectare is tien gemeten

In de loop van de tijd groeit het eiland, vooral door inpoldering, tot zevenhonderd hectare vruchtbare landbouwgrond. Boeren komen naar het eiland en verbouwen meekrap, tarwe en vlas en later ook aardappelen en bieten. Een ander belangrijk product van het eiland is riet. Tijdens het oogsten van het riet trekken veel seizoenarbeiders naar Tiengemeten om te helpen bij dit zware werk.

Na de Tweede Wereldoorlog komen er verschillende plannen voor een nieuwe bestemming. Er wordt gedacht aan een depot voor verontreinigd slib, vrachtvliegveld of een bungalowpark. In de jaren tachtig en negentig blijkt vanuit de overheid dat er beleid moet komen voor meer natuur in Nederland en dat er aan de ecologische hoofdstructuur (EHS) gewerkt moet worden. Tiengemeten is een bijzonder stuk zoetwatergetijdennatuur en zo wordt het eiland definitief een natuurontwikkelingsgebied.

De nieuwe bestemming

In 1994, wanneer het besluit dat Tiengemeten natuur wordt is genomen, koopt de Dienst Landelijk Gebied (van het Ministerie van LNV) het eiland en draagt het over aan beheerder Natuurmonumenten.

Bij het maken van plannen voor de uiteindelijke inrichting zijn veel partijen betrokken. Van 1997 tot de start van het werk in 2005 heeft de Stuurgroep Natuurontwikkeling Tiengemeten de kar getrokken: Deltanatuur, de provincie Zuid-Holland, de Dienst Landelijk Gebied, Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland, de gemeente Korendijk en Natuurmonumenten.

Na gedegen ecologisch, cultuurhistorisch onderzoek èn overleg en sessies met externe deskundigen ontstaat een plan: zoetwatergetijdennatuur in het midden en westen van Tiengemeten en cultuurhistorisch herstel in de Oude Polder, beide toegankelijk voor recreanten.

Bij de plannen voor de exacte inrichting is de ontstaansgeschiedenis en de natuurlijke gesteldheid van het terrein bepalend geweest. Doordat het eiland bestaat uit steeds opnieuw aangeslibde en later ingepolderde stukken grond, zijn er natuurlijke hoogteverschillen. Moerassen en plassen kunnen dus het eenvoudigst in de laagste delen worden gemaakt. Zo is het ook gebeurd. Met een beperkt aantal ingrepen is het eiland omgevormd tot drassige natuur die in de wintermaanden grotendeels onder water staat. Teruggrijpend op het verleden krijgt Tiengemeten een nieuwe toekomst.

Natuur ‘maken’

Met een aantal ingrepen als graven, doorsteken en begrazen, zijn de voorwaarden geschapen voor die nieuwe waternatuur. De belangrijkste maatregelen waren:

• nieuwe functies voor de belangrijkste gebouwen toekennen
• bebouwingskernen beschermen
• oude wegen opruimen en nieuwe wegen aanleggen
• de kade doorgraven (‘gat in de dijk’), wat tevens het begin van de kreek is
• Oude Polder herstellen
• het herstel van de Vliedberg (uitkijkpunt)
• aanleg van andere uitkijkpunten en vogelkijkhutten

3 W’s

Het is een eiland met drie gezichten de 3 W’s; Weemoed, Weelde en Wildernis.

Weemoed: In het oosten zijn de oude, kleine akkertjes terug waar ‘oude’ gewassen als vlas, koolzaad en veldbonen op biologische wijze geteeld worden. Op deze plek houdt Natuurmonumenten de herinnering aan het rijke verleden van het eiland levend.

Ook is hier Herberg Tiengemeten gevestigd. Je hebt alle rust en ruimte en kunt overnachten in tent, tipi of in een kamer van de bed&breakfast.

Weelde: Het centrale deel van het eiland is een open en voedselrijk watermoeras. In de winter kan dit deel onder water komen te staan. In het voorjaar foerageren op de drooggevallen plekken steltlopertjes . Weelde trekt een grote verscheidenheid aan vogels aan zoals lepelaars, zilverreigers, ganzen en smienten.

Wildernis: Echte woeste waternatuur bepaalt het westen. Dit is natuur uit de tijd voor de bedijking. In 2008 is er een gat in de dijk gemaakt, wat het begin is van een nieuwe, 20 meter brede en vijf kilometer lange kreek. Deze kreek brengt water in het westen. Er ontstaan uitgestrekte rietvelden, doorsneden met kreken en bewoond door Schotse Hooglanders. Dit wordt het domein van kiekendieven, Noordse woelmuis en wellicht de zeearend.

LIFE subsidie

Dit bijzondere stuk getijdennatuur wordt vanuit Europa ondersteund door LIFE. LIFE is een subsidiefonds van de Europese Unie dat werkt aan de realisatie van Natura 2000, het Europese ecologische netwerk. Tiengemeten valt, naast de Nederlandse EHS, onder deze Europese ecologische hoofdstructuur.  

LIFE betaalde mee aan de natuurontwikkeling op het eiland, vooral in de delen Weemoed en Weelde. Daarnaast heeft LIFE Natuurmonumenten geholpen bij realisatie van het informatiecentrum op Tiengemeten.