Water en bodem sturend voor gezonde natuur
Onze natuur is ziek. Naast stikstof zijn verdroging, slechte waterkwaliteit en een ongezonde bodem belangrijke oorzaken hiervan. Natuurorganisaties steunen daarom de plannen van het kabinet om water en bodem sturend te maken voor ruimtelijke ontwikkelingen. Wel maken zij zich zorgen over het ontbreken van de juiste randvoorwaarden om de uitvoering te laten slagen.
Het kabinet presenteerde in november 2022 een ambitieuze brief om verdroging, slechte waterkwaliteit en een ongezonde bodem aan te pakken. Water en bodem moeten voortaan sturend zijn voor ruimtelijke ontwikkelingen. Natuurmonumenten, LandschappenNL, Natuur & Milieu, SoortenNL, Vogelbescherming Nederland, Waddenvereniging en Wereld Natuur Fonds steunen de inhoud van de brief, maar maken zich grote zorgen over de implementatie, borging en handhaving van de keuzes en uitgangspunten. De organisaties waarschuwen dat Water en Bodem sturend zonder de juiste randvoorwaarden een dode letter kan worden en dan blijft onze natuur ziek vanwege een ongezonde bodem, vervuild water en verdroging.
Aan de slag met de uitwerking
De natuur kan niet zonder voldoende en schoon water, maar ook niet zonder een gezonde bodem. Ditzelfde geldt voor de landbouw. Daarnaast moeten we toekomstbestendig omgaan met de beperkte ruimte in ons land. Een belangrijk uitgangspunt in de brief is dat ruimtelijke ontwikkelingen toekomstige generaties, andere sectoren of de overheid niet op kosten mogen jagen. De kabinetsbrief Water en Bodem sturend bevat daarnaast 33 structurerende keuzes voor voldoende water, schoon water en een gezonde bodem. Deze keuzes en uitgangspunten steunt Natuurmonumenten, maar ze moeten nu snel concreet uitgewerkt worden.
Nederland is goed in het opstellen van ambitieuze plannen, maar de uitvoering en handhaving ontbreken vaak. De precieze uitwerking, juridische verankering en handhaving van Water en Bodem sturend is nu nog onduidelijk. Provincies zijn nu namelijk al bezig met gebiedsplannen waarmee zij 24 miljard gaan uitgeven om de natuur weer gezond te maken. In deze plannen moeten zij rekening houden met de keuzes en uitgangspunten uit de kabinetsbrief. Daarom is duidelijk vereist om te voorkomen dat dit belangrijke kabinetsplan geen dode letter zal worden.
Water vasthouden tegen de droogte en voor het klimaat
Nederland heeft te kampen met verdroging als gevolg van klimaatverandering en het te snel afvoeren van water naar de zee. We moeten daarom meer water vasthouden met hogere waterpeilen en het beperken van grondwateronttrekkingen rondom natuurgebieden. De waterpeilen in de veengebieden moeten omhoog naar 20 of 40 centimeter onder het maaiveld. Dit helpt tegen verdroging, maar ook tegen veenafbraak. Veenafbraak zorgt voor verzakkingen en leidt tot de uitstoot van broeikasgassen. In het Klimaatakkoord is afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen door veenweidegebieden in 2030 met 1 miljoen ton per jaar omlaag te brengen. Hiervoor moet het waterpeil omhoog, maar het wordt aan de gebiedsprocessen overgelaten om te bepalen waar het waterpeil naar 20 of naar 40 centimeter onder het maaiveld gaat. 20 centimeter is minimaal vereist om veenafbraak tegen te gaan. De minister moet daarom duidelijke kaders meegeven aan de gebiedsprocessen om te warborgen dat we de doelen uit het Klimaatakkoord in 2030 gaan halen.
De organisaties willen daarnaast een vergunningplicht voor het onttrekken van grondwater rondom natuurgebieden. De minister wilde in eerste instantie grondwateronttrekkingen rondom natuurgebieden vergunningplichtig maken. Dit voornemen is afgezwakt, maar om de natuur te beschermen tegen verdroging zijn deze strenge regels wel degelijk nodig. Alleen zo kunnen agrarische bedrijven ertoe verleid worden om gewassen te verbouwen die tegen droogte kunnen of bestand zijn tegen een hoger waterpeil. Dit geeft de landbouw een eerlijk toekomstperspectief. Dit besluit blijven uitstellen kan tot grote juridische en economische problemen leiden omdat verslechtering van ons water en natuur door verdroging een overtreding is van de Vogel- en Habitatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water.
IJsselmeer als nationale watervoorraad, maar voor wie?
Om de droogte tegen te gaan wil het kabinet van het IJsselmeergebied een zoetwatervoorraad maken. Hiervoor moet het waterpeil in de zomer met wel 50 centimeter omhoog. Dit kan grote ecologische gevolgen hebben voor de natuur in het IJsselmeergebied. De organisaties willen dat deze gevolgen in kaart worden gebracht en dat er in het geval van schade alternatieve plannen worden voorgesteld. Daarnaast willen de organisaties weten voor welke doelen en sectoren deze hogere peilen precies bestemd zijn. Als deze peilen bedoelt zijn om datacenters van koelwater te voorzien of niet-toekomstbestendige agrarische teelten, zoals bollen, te besproeien dan mag hiervoor niet het waterpeil verhoogd worden.
Lees hier ons position paper.Â
