Verdroging natuur vraagt om snelle actie
Elke druppel die nu valt telt! Al sinds maart smacht Nederland naar regen, nog nooit was het neerlag tekort in het voorjaar al zó groot als dit jaar. Natuurmonumenten heeft boswachters gevraagd wat zij hiervan terugzien in natuurgebieden na drie extreem droge jaren op rij. De effecten op de natuur die we zien baren ons ernstig zorgen. De droogte komt eerder in het seizoen en waterstandsdaling gaat enorm snel. Gisteren maakte minister Nieuwenhuizen bekend een impuls te geven aan droogteaanpak. Er zijn volgens Natuurmonumenten vandaag nog acute noodmaatregelen nodig om te redden wat er te redden valt in de natuur. Om droogteproblemen structureel op te kunnen lossen moet haast worden gemaakt met een andere ruimtelijke inrichting van Nederland.
2020 is tot dusver veruit het droogste jaar ooit gemeten: het neerslagtekort bedraagt op dit moment bijna 180 millimeter, dat is ernstiger dan in recordjaar 1976. De komende twee weken zullen we naar verwachting nog in dat record blijven (KNMI). Dit jaar komt de verdroging veel vroeger en sneller dan vorige jaren. Hydroloog bij Natuurmonumenten Wiebe Borren: “Het is alsof iemand de stop uit de badkuip heeft getrokken. Op sommige plekken op de hoge zandgronden is de grondwaterstand extreem laag voor dit moment. Watergebruik neemt enorm toe. Beregeningen voor landbouwgewassen zijn al vroeg begonnen en zwembadjes worden gevuld. Aan alle kanten wordt er getrokken aan het watersysteem en de natuur trekt aan het kortste eind.”
Natuurschade
De droogte is dramatischer dan voorgaande jaren omdat de natuur nog niet hersteld is van de vorige droogteperiode en tijdens het broed- en bloeiseizoen al begonnen is. Wiebe Borren: “we zien dragende soorten uit het ecosysteem zoals heide en bomen afsterven. De bomensterfte beperkt zich niet meer tot fijnsparren, maar treft nu ook loofbomen als eiken en beuken. Jonge aanplant sterft af en volwassen bomen verliezen nu al bladeren. Vogeleilandjes vallen eerder in het broedseizoen droog waardoor roofdieren er makkelijk bij kunnen. Weidevogels en hun kuikens hebben moeite voedsel te vinden in de uitgedroogde grond. Vennen, beken en poelen drogen op wat problemen oplevert voor zeldzame amfibieën zoals de vroedmeesterpad, geelbuikvuurpad en kamsalamander. Vissen komen in problemen doordat ze lokaal uitsterven en migreren wordt moeilijker. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van wat onze boswachters in de gebieden zien.”
Per direct meer grenzen stellen aan grondwatergebruik
De problemen zijn zo urgent dat dringend noodmaatregelen nodig zijn. We zien te weinig zuinig gebruik van water. Grondwaterstanden dalen veel te snel en zijn nu al extreem laag. Er zit geen rem op het gebruik van grondwater en het aantal grondwaterputten stijgt explosief. Strengere eisen aan gebruik van grondwater zijn nú nodig om in de naaste toekomst verdere schade te voorkomen.
Noodmaatregelen
Een aantal maatregelen die volgens Natuurmonumenten direct genomen kunnen worden zijn:
- Oproep aan consumenten en industrie om zuinig met drinkwater om te gaan
- Geen beregening uit grondwater binnen ten minste 500 meter van waterafhankelijke beschermde natuur, tenzij onderzoek uitwijst dat smallere zones toelaatbaar zijn.
- Terughoudend zijn in toestaan beregening uit oppervlaktewater, met name in Hoog Nederland
- Geen beregening overdag
- Redden van alle met droogvallen bedreigde beschermde beeklopen en vennen
- Strikte handhaving van beregenings- en gebruiksbeperkingen
Weerbare natuur als bondgenoot
Bovenstaande noodmaatregelen moeten ervoor zorgen dat de natuur niet onherstelbaar beschadigt. Zonder structurele maatregelen kunnen we elk jaar weer in een droogtecrisis belanden, waarin we nog maar weinig speelruimte hebben en met noodmaatregelen alleen kunnen hopen op een klein beetje verlichting. Om verdroging ook in de komende jaren tegen te gaan moeten we onze waterhuishouding anders inrichten, zodat water minder makkelijk wordt afgevoerd, maar juist langer wordt vastgehouden. Natuur met bufferzones daaromheen, bijvoorbeeld met aan hogere waterstanden aangepaste landbouw, kan hierbij een belangrijke rol spelen. Zulke gebieden hebben een sponswerking en kunnen dienen als natuurlijke klimaatbuffers. Een natuurlijker waterbeheer is alleen mogelijk door een slimme ruimtelijke inrichting, met duurzame landbouw en duurzame teelten. Maak de natuur weerbaar en benut ruimtelijke kansen mét natuur als bondgenoot!
Zie ook onze oproep van 1 mei 'versnelde aanpak droogte urgent voor de natuur'
