Twee vogelwerelden van het Moergestels Broek
Deze week heb ik met boswachter Niels Vogels van Natuurmonumenten een ronde gemaakt door het Moergestels Broek. Ten zuiden van de A58 ligt het open weidevogelgebied en aan de noordkant heeft het landschap een meer gesloten karakter. Een natuurgebied dus met twee gezichten, maar daardoor wel een heel divers vogelleven.
Weidevogelgebied
We starten in het weidevogelgebied, de kraamkamer van de grutto en andere weidevogels, zoals wulp, kievit, graspieper en veldleeuwerik. In de verte klinkt de luide roep van overvliegende grutto’s. “Die zitten nu midden in hun broedseizoen”, vertelt Niels. “Veel meer dan een kuiltje in het gras is het niet en daar leggen ze ongeveer drie tot vier eieren in”. In Brabant is dit één van de laatste bolwerken waar de grutto nog broedt. “Ondanks de maatregelen die wij nemen, zie ik ieder jaar minder grutto’s”, verzucht Niels.
Achteruitgang leefgebied
Dat het slecht gaat met de grutto en andere weidevogels in Nederland heeft alles te maken met de achteruitgang van hun leefgebied. Een te lage grondwaterstand en te weinig voedsel is daarvan de oorzaak. “Weidevogels hebben graslanden nodig die plasdras, dus heel nat, zijn”, legt Niels uit. “Bij een te lage grondwaterstand trekken de wormen dieper de grond in en kunnen de grutto’s en wulpen er met hun snavels niet meer bij”. Voor de jongen zijn insecten in het grasland een belangrijke voedselbron, maar de aantallen insecten worden steeds minder.
Moergestels Broek in de ochtend. Voor zie je een grutto op de uitkijk en op achtergrond grazen de reeën.
Werken aan een optimale grondwaterstand
Het hele beheer in dit deel van het Moergestels Broek is gericht op het behoud van de weidevogels. Met stuwtjes wordt het slootwater tijdens het broedseizoen zo lang mogelijk in het gebied gehouden. Maar nu de droogte zo lang aanhoudt, wordt het steeds lastiger om dat grondwater hoog genoeg te houden. “Gelukkig heeft het waterschap in een groot deel van Brabant een beregeningsverbod voor graslanden ingevoerd”, zegt Niels, “want anders zou het grondwater nog veel lager staan”.
Duidelijke afspraken met pachters
“En we maken hele duidelijke afspraken met de boeren die de weilanden van ons pachten”, zegt Niels. “Ze mogen pas vanaf 1 juli maaien, want dan zijn de jongen ‘vliegensvlug’, oftewel in staat om voor de maaimachines uit een veilig heenkomen te vinden. En natuurlijk staan wij geen gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen op onze graslanden toe. Zo proberen wij de diversiteit van verschillende soorten grassen en andere kruiden in het grasland te vergroten. En dat is goed voor de weidevogels”.
Het gruttojong moet meteen uit het ei op zoek naar insecten. Zijn ouders kunnen met hun lange snavel bij de wormen in de grond.
Geef de vijand geen kans
Vossen lusten wel een eitje en de buizerd pikt graag een kuiken uit het nest. Om deze vijanden op tijd te zien aankomen, is openheid in het broedgebied belangrijk. “Hoe minder bomen en andere begroeiing, des te beter” , zegt Niels “Wij maaien ieder najaar het riet in de slootkanten, zodat vossen minder dekking hebben”.
Akkervogels
We lopen inmiddels over de Elsdijk langs de plek waar tot tien jaar geleden een boerderij heeft gestaan. Niels Vogels wijst naar twee nog kale akkers. “Daar zaaien wij voor 1 mei graan in en zo hopen we de patrijs, een typische akkervogel, te verleiden om zich hier te vestigen. We gaan het graan niet oogsten, maar laten het jaarrond staan. Vogels kunnen er dan ook in de winter van eten”.
Het noordelijk deel van het Moergestels Broek mag juist heel besloten blijven met veel rietkragen, houtwallen en struwelen.
Riet- en struweelvogels in het noordelijk Moergestels Broek
We verlaten het weidevogelgebied en rijden richting het noordelijk deel van Moergestels Broek, dus boven de snelweg A58. Dit deel heeft een totaal ander, meer besloten, karakter. De bomenlanen, struwelen met bramen en wilgen en de zeer hoge rietkragen beperken hier een wijds uitzicht. De graslanden staan er vol pinksterbloemen en overal fladderen vlinders. “Hier leven vogels zoals de rietgors, kleine karekiet, blauwborst en sinds een paar jaar ook de cetti's zanger”, zegt Niels. “Ons beheer richt zich hier dus vooral op het behouden en herstellen van dat besloten karakter. Enkele jaren geleden hebben wij weer veel houtsingels in het gebied aangeplant.
Afgesloten paden in broedseizoen
Om de weidevogels tijdens het broedseizoen zoveel mogelijk rust te geven, sluiten Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten de Gementsdijk en de Kasteeldreef tot 15 juli af. Maar ook vanaf de overige paden is het gebied nog goed beleefbaar.
