Stikstofbeleid móet bijdragen aan herstel van de natuur
Vorige week deed de Raad van State uitspraak over de PAS. Directeur natuurbeheer Teo Wams reageerde met onderstaande opinie op die uitspraak. Vanavond debatteert de Tweede Kamer over de toekomst van het Nederlandse stikstofbeleid.
Opinie Teo Wams, directeur natuurbeheer Natuurmonumenten (eerder verschenen in Nieuwe Oogst):
Vergunningen voor de uitstoot van extra stikstof mogen niet langer verleend worden op basis van het huidige Programma aanpak Stikstof (PAS). Voortaan mogen alleen toestemmingsbesluiten worden genomen wanneer vooraf is bewezen dat natuurwaarden niet verder worden aangetast. Die uitspraak van de Raad van State van 29 mei j.l. zal vergaande gevolgen hebben. Het is in ieders belang om gezamenlijke lessen te trekken uit het falende PAS-programma.
De natuur verstikt
De stikstofuitstoot in Nederland hoort tot de hoogste ter wereld. Die stelling achtte de Volkskrant onlangs bewezen. Met de uitstoot van ammoniak staat ons land (per hectare) zelfs in de top vijf van meest vervuilende landen ter wereld. Het is de grootste bedreiging voor de natuur in Nederland en de belangrijkste oorzaak van ons biodiversiteitsverlies. Voor het broodnodige herstel van onze natuur, zonder economische ontwikkeling categorisch onmogelijk te maken, trad in 2015 het PAS-programma in werking.
Onder het PAS lag een – wat Natuurmonumenten betreft – aansprekende dubbeldoelstelling: vermindering van stikstofdepositie in kwetsbare natuurgebieden en (op basis van de gerealiseerde emissiedaling) het bieden van economische ontwikkelruimte zodat nieuwe stikstofuitstotende activiteiten vergund konden worden. Het was (en is) een elegante basisfilosofie; in het belang van zowel natuur als economie.
Hypotheek op de toekomst
Maar sinds inwerkingtreding van het PAS-programma is de stikstofuitstoot niet gedaald. Sterker nog: volgens metingen van het RIVM is de ammoniakconcentratie in de lucht de afgelopen jaren toegenomen. Terwijl ontwikkelruimte de eerste jaren na inwerkingtreding voortvarend vergund werd. Vergunningverlening werd daarmee in toenemende mate een voorschot op een hypothetische daling van stikstof in de toekomst. Een hypotheek die niet werd ingelost. De conclusie is onontkoombaar: bronmaatregelen bleven teveel uit. Dat hiermee de bijl aan de wortel van het PAS werd gelegd, was onvermijdelijk.
Hoe een nieuwe vergunningssystematiek voor stikstofuitstotende activiteiten eruit zal zien, is ongewis. In tegenstelling tot veel berichtgeving heeft de Raad van State het beginsel van een programmatische aanpak niet afgewezen. De uitspraak had betrekking op de omgang met ‘passende beoordelingen’. Het vergunnen van activiteiten zonder dat positieve resultaten reeds geboekt zijn, is strijdig met het voorzorgsbeginsel. De natuurkwaliteit mag simpelweg niet nog verder verslechteren.
Hoe nu verder?
Laat ik helder zijn over de positie van Natuurmonumenten: wij zijn géén voorstander van een situatie waarin vergunningverlening blijvend ‘op slot’ zit. De kern van onze missie is juist om aan te tonen dat belangen van natuur en economie – ook in ons kleine, drukke land – met elkaar verenigd kunnen worden en elkaar kunnen versterken. Maar daarbij is één conclusie onontkoombaar: daling van de hoeveelheid stikstof moet topprioriteit krijgen.
Het is aan alle betrokken partijen om – zonder dogma’s en taboes – te kijken naar een werkelijk effectief maatregelenpakket om de stikstofuitstoot te verlagen. Daaraan moeten alle sectoren bijdragen: industrie, transport, bouw – en ja: ook de veeteelt, die verantwoordelijk is voor een fors deel van de uitstoot. Ik ben ervan overtuigd dat zo’n maatregelenpakket – als we dat slim aanpakken – voor de landbouw geen kwestie is van ‘achteruit boeren’, maar dat het juist bij kan dragen aan de noodzakelijke transitie naar een toekomstbestendige landbouw in Nederland, die meer gericht is op het sluiten van kringlopen en het verbinden van agrarische productie met biodiversiteit. De kringloopvisie van Minister Schouten is daarbij een onmisbaar kompas.
Teo Wams, directeur natuurbeheer Natuurmonumenten
Deze opinie verscheen eerder (d.d. 17 juni 2019) in Nieuwe Oogst
Op donderdag 20 juni 2019 debatteert de Tweede Kamer over de uitspraak van de Raad van State inzake het Programma Aanpak Stikstof. Lees hier de inbreng van Natuurmonumenten voor dit debat.
