Pitstop voor trekvogels wordt opgehoogd
De Galgeplaat in de Oosterschelde wordt gered van de ondergang. Er ligt een uitgewerkt plan klaar om deze belangrijke zandplaat voor trekvogels op te hogen. Boswachter Paul Begijn is blij voor de tienduizenden kustvogels die in de Oosterschelde komen bijtanken.
De Galgeplaat, wat is dat voor een plaat?
“Het is een grote zandplaat van zo’n 950 hectare, alleen de Roggenplaat in de Oosterschelde is nog groter. De platen trekken het hele jaar door grote aantallen vogels, met piekmomenten tijdens de trektijd. De vogels komen hier eten, bijtanken en uitrusten. Ze vinden hier volop voedsel zoals wadpieren, schelpdieren en kreeftachtigen.”
De Galgeplaat, trekpleister voor vogels.
Hoe belangrijk is de Galgeplaat voor trekvogels?
“Die is van internationaal belang; de zandplaten in de Oosterschelde liggen ongeveer halverwege op de Oost-Atlantische trekroute, tussen hun broedgebieden in de arctische gebieden in Noord-Europa en hun overwinteringsgebieden in West-Afrika. Net als de Waddenzee is het een zogeheten ‘stepping stone’, een tussenstop waar de vogels op adem kunnen komen en hun buikje rond kunnen eten. Zonder dit ‘wegrestaurant’ kunnen de trekvogels hun eindbrestemming niet halen.”
Over welke soorten heb je het dan?
“Vooral echte kustvogels zoals de kanoet, scholekster, rosse grutto en allerlei plevieren, naast soorten die je ook in het binnenland ziet, zoals de tureluur, wulp en lepelaar. Maar ook buiten de trektijd is de Galgeplaat in trek. Het hele jaar door barst het hier van de vogels vanwege het rijke bodemleven en de rust.”
Waarom dreigde deze plaat kopje onder te gaan?
“Dat komt door een proces dat zanghonger heet: er verdwijnt meer zand in de nabijgelegen geulen dan dat er wordt afgezet. Door de aanleg van de deltawerken en de Oesterdam en Philipsdam, is de natuurlijke dynamiek van de Oosterschelde sterk verminderd. Als we niet oppassen verandert de Oosterschelde steeds meer in een badkuip waar steeds minder ruimte is voor slikken, zandplaten en schorren. Vooral tijdens stormen verdwijnt veel zand in de geulen dat niet meer terugkomt. Door de ‘honger’ van de geulen dreigt er een situatie te ontstaan waarin de zandplaten permanent onder water komen te staan.”
Is de getijdenwerking van belang voor trekvogels?
“Absoluut. De wadvogels hebben vijf á zes uur op een getij nodig om hun buikje rond te eten. Als de droogvaltijd bijvoorbeeld terugloopt naar drie uur, komen de vogels tijd tekort om voldoende bij te tanken voor de rest van hun reis.”
Maken ook zeehonden gebruik van de Galgeplaat?
“Voor zowel de grijze als gewone zeehond is het een belangrijke rustplek. Ze liggen er te zonnen om vitamine d op te doen, belangrijk voor het gezond houden van hun vacht. En de gewone zeehonden zogen hun jongen hier ook en brengen ze hier groot.”
Zonnende zeehonden op de Galgeplaat.
Wat is nu het plan?
“De Galgeplaat wordt versterkt door middel van een zandsuppletie; het opspuiten en storten van zand waardoor het voortbestaan van de plaat de komende 25 jaar gegarandeerd is. Daar is een samenwerkingsovereenkomst voor getekend, waarna een zorgvuldig voortraject is gestart. In dit voortraject participeren Rijkswaterstaat, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Provincie Zeeland en Natuurmonumenten. Alle belanghebbenden van de Oosterschelde zoals de scheepvaart, kokkel- mossel- en oestervisserij, de watersport, duikers en natuurbeschermers hadden daarbij inspraak. Het is nu wachten op de vaststelling van het definitieve ontwerp door de Stuurgroep Zandhonger. Die staat eind november gepland. Het echte werk begint dan eind 2026, direct na afloop van de najaarstrek.”
Ben je wel eens op de Galgeplaat geweest?
“Nee, ik ben er wel vaak langs gevaren. De zandplaten zijn niet toegankelijk voor publiek. Wel ben ik verschillende keren op de Roggenplaat geweest, die in 2019 is opgehoogd. Ik werkte daar mee aan onderzoek om de verstoringsgevoeligheid van zeehonden vast te stellen. Dankzij die kennis weten we nu ongeveer welke afstand we moeten bewaren tot zeehonden bij grote werkzaamheden. Rijkwaterstaat, de opdrachtgever van de zandsuppletie, wil de natuur zo min mogelijk verstoren.”
Boswachter Paul Begijn in Nationaal Park Oosterschelde.
De Galgeplaat is niet van Natuurmonumenten. Waarom zet jij je toch in voor behoud van deze zandplaat?
“Ik voel het als onze internationale verantwoordelijkheid om dit belangrijke wegrestaurant voor vogels te behouden. Voor de vogels is het voortbestaan van deze plaat letterlijk van levensbelang. Daarbij komt dat de zandplaten in de Oosterschelde een directe relatie hebben met onze binnendijkse gebieden langs de Zuidkust van Schouwen. Voor de vogels dienen de zandplaten als wegrestaurant, terwijl de gebieden aan land als ‘hotel’ functioneren. Daar verblijven ze om te nestelen, te scharrelen en te slapen.”
Lees hier meer over de vogeltrek in de herfst.
