Levend Krijt

Van industrie naar natuur

Begin 20e eeuw graaft De Eerste Nederlandse Cement Industrie (ENCI) een groot deel van de Sint-Pietersberg af. Een drama voor de natuur, maar belangrijk voor de (weder)opbouw van Nederland. In de jaren 1970 groeit de kritiek. Steeds meer mensen maken zich zorgen om de gevolgen van de kalkwinning op hun leefomgeving en de natuur. De ENCI, gemeente Maastricht, Provincie Limburg, Natuurmonumenten en inwoners van Maastricht werken samen aan een Plan van Transformatie voor het gebied. In 2018 stopt de kalkwinning en twee jaar later sluit de ENCI in Maastricht definitief haar deuren. De provincie Limburg draagt de ENCI-groeve over aan Natuurmonumenten en daarmee wordt de groeve teruggeven aan de natuur.

Dankzij de kalkrijke bodem met veel hoogte en daardoor temperatuur- en vochtgehalteverschillen kunnen er leefgebieden ontstaan voor een grote diversiteit aan bijzondere planten en diersoorten. Lees hier meer over de ENCI-groeve als kraamkamer voor bijzondere soorten.

Naast de bijzondere natuurwaarde is de groeve van grote geologische en historische waarde. Door het graven zijn miljoenen jaren geschiedenis bloot komen te liggen. Het is een waar paradijs voor nieuwsgierige mensen. Natuurmonumenten wil al deze bijzonderheden graag delen en wil de groeve daarom open stellen voor bezoekers zoals ook is afgesproken in het Plan van Transformatie.

Natuurontwikkeling mogelijk maken

Natuurmonumenten wil de ENCI-groeve alle kansen geven om zich te ontwikkelen tot een voor Nederlandse begrippen uniek natuurgebied. Daarom voert Natuurmonumenten intensief beheer uit. Zoals het kaal houden van rotswanden, het verwijderen van exoten en het begrazen van de kalkgraslanden. Een pomp in de diepe plas zorgt voor het waterbeheer want de groeve ligt lager dan de Maas.

Het beheren van de bijzondere natuur, het pompen en het veilig open stellen, is erg kostbaar. Natuurmonumenten ontvangt op dit moment hier geen overheidssubsidie voor en heeft daarom andere inkomstenbronnen nodig. 

De uitdaging voor Natuurmonumenten

Hoe kunnen we een voor Nederlandse begrippen uniek natuurgebied ontwikkelen in de voormalige ENCI-groeve en deze op een veilige en beheersbare manier openstellen voor publiek?

Een beleefpad door de ENCI-groeve

Natuurmonumenten heeft een plan gemaakt om de ENCI-groeve op een veilige manier toegankelijk te maken voor bezoekers zonder begeleiding. Het plan 'Levend Krijt, een beleefpad door de ENCI-groeve' bestaat uit een ruim 2,5 kilometer lang beleefpad door de voormalige kalksteengroeve. Op verschillende plekken langs het pad beleeft je de interessante verhalen van de groeve zoals over de geologie, de menselijke geschiedenis en over de natuur. Zo kom je meer te weten  over het ontstaan van het dikke kalksteenpakket waarin verschillende mosasaurussen en fossielen gevonden zijn, over kalksteenwinning, over planten en dieren die zich in de groeve thuis voelen en hoe Natuurmonumenten de natuur in de ENCI-groeve zoveel mogelijk kansen biedt.

Op verschillende plekken langs het pad zijn rustpunten waar je lekker kunt zitten en kunt genieten van telkens een ander uitzicht, de weidsheid en de rust. Drassige delen van de route worden toegankelijk door middel van een vlonderpad. Het pad voert je naar het diepste punt van de groeve, de diepe plas. 

Gebiedsbijdrage 

In het Plan van Transformatie ENCI-gebied is afgesproken dat er in de diepe groeve ruimte is voor extensieve recreatie waarbij de kwetsbare natuur wordt ontzien. Om te voorkomen dat de diepe groeve wordt overlopen door massa’s bezoekers is toegangsbeheer noodzakelijk. Het beheren van de bijzondere natuur en het veilig open stellen, is erg kostbaar. Wanneer je een kaartje koopt voor het beleefpad komt je bijdrage ten goede aan het beheer en een veilige openstelling van de groeve. Zoals al eerder tussen de partners van het Plan van Transformatie afgesproken, krijgen inwoners van Maastricht gratis toegang tot de diepe groeve en worden ze gevraagd het werk van Natuurmonumenten op andere manieren te steunen.

'Het beleefpad begint op een plein. Hier ontmoet je de boswachter, koop je een kaartje en daal je de trap af de diepe groeve in. Met de aankoop van je kaartje draag je bij aan het behoud en beheer van deze bijzondere plek. De kaartverkoop maakt het ook mogelijk om het aantal bezoekers te reguleren. Het pad voert je langs elementen die verhalen vertellen over de geologie, de industrie en de bijzondere natuurontwikkeling. Op verschillende plekken zijn rustpunten waar je geniet van telkens een ander uitzicht, de weidsheid en de rust. Met hernieuwde waardering voor het gebied kom je terug op het plein.'

Levend Krijt 2.0

Afgelopen jaar hebben we het idee aan de partners van het Plan van Transformatie, aan stakeholders en tijdens de Open Dag ook aan omwonenden en inwoners van Maastricht gepresenteerd. Het plan om een beleefroute te maken is positief ontvangen en er is veel feedback verzameld om het ontwerp nog beter te maken. De feedback is te categoriseren in de volgende hoofdonderwerpen:

• meer aandacht voor de natuur
• minder grootse bouwelementen, minder aanwezig 
• meer kunnen doen, voelen, zien, horen, aan mogen zitten, klauteren, keuze paadjes kunnen nemen

Eind dit jaar is versie 2.0 intern gepresenteerd met daarin deze feedback verwerkt. Wij zijn erg blij met deze versie en zullen deze presenteren op de Open Dag op 18 mei 2025. 

Belangrijkste verandering:

• Op de A2 heuvel komt een minder hoog platform en de maquette wordt interactiever.
• Bij alle platformen is aandacht voor de natuur, je ziet welke flora en fauna soorten op deze locatie in de groeve voorkomen.
• Het platform over de ENCI gaat minder over de ENCI maar meer over mergel- en kalkwinning en het Plan van Transformatie. Waarbij slechts de graafbak en niet de hele graafmachine te zien is. 
• Het geologieplatform heeft meer inhoud en vorm gekregen, je kunt voelen en zien hoe de aarde is ontstaan, ook zijn hier fossielen te zien en aan te raken en kun je springen in de tijd. 
• Het mosasaurusplatform is gebleven, vanaf hier zijn ook de vindplaatsen van de mosasaurussen in de groeve te zien. 
• Er is een afslag naar Living Labs, daar waar  onderzoek wordt gedaan. Hier staat aangegeven welke onderzoeken lopen en of ze te bezoeken zijn.
• De kooiconstructie is verdwenen, deze erosiegevoelige plek in de route gaan we van netten voorzien. Dit is subtieler en minder kostbaar.
• Het platform met de aardlagen is beter uitgewerkt.
• Het platform over de wadi's is vervangen door een plek waar de aandacht wordt gevestigd op kalkmoeras en kalkgrasland.
• Het laatste uitzichtpunt is tevens een plek waar je meer ontdekt over de geluiden en het leven in de groeve.
• En bij de diepe plas is de drijvende brug vervangen door een plek waar je aan het water kunt zitten, het watermanagement leert begrijpen en het water kunt aanraken en is er aandacht voor de bizarre kleur(en) van het water.
• De route biedt keuzemogelijkheden, je kunt op sommige plekken een doorsteekje maken.
• Het natuuroverzicht wordt niet langer in de groeve, maar op de overgangszone gepresenteerd zodat ook mensen zonder een kaartje voor Levend Krijt de natuurontwikkeling en het werk van Natuurmonumenten zien.

Van plan naar realisatie

Begin 2025 hopen we duidelijk te hebben of het plan financieel en vergunning technisch haalbaar is. We presenteren de nieuwe versie aan partners, stakeholders en inwoners van Maastricht. Het ontwerp stelt grote eisen aan het materiaal waar we de platformen van willen maken. We gaan daarom vast opzoek naar mogelijk geschikte, duurzame en natuurvriendelijke materialen. Voor alsnog is de planning, om zomer 2026 open te gaan.

Blijf op de hoogte

Op zondag 18 mei 2025 organiseert Natuurmonumenten een Open Dag waarbij we de 2.0 versie van het ontwerp  ‘Levend Krijt, een beleefpad door de ENCI-groeve’  laten zien op onze nieuwe ontmoetingslokatie in de ENCI-groeve. 

Wil je tussentijds op de hoogte blijven van de ontwikkelingen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief over de ontwikkelingen in natuurgebied Sint-Pietersberg. 

Doe mee!

Wil je meedoen dit plan te realiseren? Wil je financieel bijdragen of heb je ideeën voor de fondsenwerving of de verdere invulling? Stuur een mail naar [email protected] dan nemen we contact met je op.