Natuur en windpark, kan dat samen in de Zuiderdiepgorzen?
Als je denkt aan natuur, dan denk je niet meteen aan windmolens. Meestal gaat dit ook niet samen. Toch is dit wel het geval bij de Zuiderdiepgorzen, een 80 ha natuurgebied in de Zuiderdieppolder aan de noordkant van Goeree-Overflakkee. Op zaterdag 14 mei organiseerde de initiatiefnemer van het windpark, Kroningswind, een open dag voor bezoekers. Natuurmonumenten was hier ook bij en dat viel bezoekers aan de open dag op. Natuurontwikkeling en windenergie in één gebied, kan en wil Natuurmonumenten dat wel?
Een veel gehoorde vraag die dag was dan ook: “Jullie zijn toch zeker niet blij met de komst van de windmolens?” Eerlijk gezegd .. nee. We hadden ze hier liever niet gehad. Maar waar wij ze niet willen, dichtbij of zelfs in een natuurgebied, zo willen bewoners ze niet in de buurt van hun woning. Hoewel we allemaal ons steentje bij moeten dragen aan duurzame energie, zien we dit liever niet in onze achtertuin.
Van natuur naar windlocatie
Waarom dan toch 5 van de 19 windmolens in natuurgebied de Zuiderdiepgorzen? Even een stukje achtergrond. De Zuiderdieppolder aan de noordkant van Goeree-Overflakkee, grenzend aan het natuurgebied Scheelhoek en het Haringvliet, was ooit bedoeld om onderdeel uit te gaan maken van de ecologische hoofdstructuur, het huidige NatuurNetwerk Nederland. Kabinet Rutte I schrapte deze begrenzing en daarmee verviel ruim 300 hectaren geplande natuur. Gelijktijdig werd gewerkt aan een integrale gebiedsontwikkeling Noordrand Goeree, met als doelen agrarische structuurverbetering, natuurontwikkeling, wonen in de natuur, recreatie en duurzame energie. Tien agrarische families namen in 2011 het initiatief om een windpark op hun gronden te ontwikkelen in de Zuiderdieppolder onder de naam Kroningswind. Het park bestaat uit 19 windmolens met een maximale hoogte van 150 meter.
Van niets naar 80 ha natuur
Onder de vlag van het Droomfondsproject Haringvliet, mogelijk gemaakt door de Nationale Postcodeloterij, hebben Natuurmonumenten, ARK Natuurontwikkeling, Sportvisserij Nederland, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland en het Wereld Natuur Fonds van 2015 tot 2019 een uitgebreid programma opgezet om de natuur- en recreatiemogelijkheden in en om het Haringvliet verder te versterken. Met een deel van het Droomfondsgeld, steun van de provincie Zuid-Holland en de gemeente Goeree-Overflakkee kon alsnog bijna 80 ha natuur in de Zuiderdieppolder worden verworven. Dit gebied is vervolgens met twee openingen verbonden aan het Zuiderdiep en is al een paar jaar rijk aan vogels, die onder anderen op de slikkige oevers van de nieuwe kreken voedsel zoeken.
Natuur en windenergie in één gebied
Door deze samenloop kwamen natuurontwikkeling en windenergie samen in één gebied, want 5 van de 19 molens staan inmiddels in de nieuwe natuur: de Zuiderdiepgorzen. De algemene lijn van Natuurmonumenten is dat zij het belang van windenergie inziet, maar nadrukkelijk aandacht vraagt voor natuur en landschap bij de locatiekeuze van windmolens. Natuurmonumenten vindt windmolens niet passen in bestaande (beschermde) natuurgebieden (de energietransitie moet niet ten koste gaan van bestaande natuur, die al zo onder druk staat). In natuurgebieden moet de bescherming van leefgebieden en het behoud van planten- en diersoorten voorop staan. In dit geval is dat dus anders. Vanuit de integrale gebiedsontwikkeling zijn deze functies in hetzelfde gebied terecht gekomen. De 5 windmolens zijn in overleg met gemeente en Kroningswind verschoven van langs het Zuiderdiep naar de zuidelijke rand van het natuurgebied. Ook is de afspraak gemaakt dat de windmolens er voor 25 jaar staan, terwijl Natuurmonumenten de Zuiderdiepgorzen als natuurgebied heeft verworven voor een veel langere periode, namelijk 'de eeuwigheid'.
Samenwerken op het gebied van natuurbescherming
Op dit moment trekt het nog jonge natuurgebied Zuiderdiepgorzen al vele verschillende broedvogels, zoals veldleeuwerik, graspieper en kievit. Maar de typische deltanatuur met afwisseling in nat en droog en slikken en kreken trekt ook grotere vogels als lepelaar en zeearend. Windmolens vormen een risico voor passerende vogels en kunnen verstorend zijn. Hoewel Kroningswind niet wettelijk verplicht is om een detectiesysteem op de windmolens te plaatsen, drong o.a. Natuurmonumenten hier wel op aan. Ook de ledencommissie Zuid-Holland maakte zich hier hard voor door zich in de vergunningen en milieueffectrapportage te verdiepen. Door op het juiste moment, de juiste partijen bij elkaar te brengen met de juiste argumentatie en achtergrond is er een mooi resultaat geboekt, namelijk dat Kroningswind het detectiesysteem op 9 windmolens gaat toepassen. Het systeem detecteert automatisch vogels en kan actie ondernemen om het risico op vogelaanvaringen te verminderen door de turbine tijdelijk stil te zetten of het aantal omwentelingen per minuut te verminderen.
Het is met veel dingen, geven en nemen. Zo ook met vraagstukken op het gebied van energietransitie en duurzame energie. Eén ding staat voor ons vast .. de natuur is blijvend de windvergunning tijdelijk, maximaal 25 jaar. Hierna zal een andere plek of manier gevonden moeten worden voor het realiseren van duurzame energie, want in een natuurgebied zetten wij het behoud van planten- en diersoorten voorop.
