Grazers van de Veluwezoom

Sinds het uitsterven van het oerrund en paard, ontbreken deze grazers als belangrijke schakel in de natuur. Een schakel die niet na te bootsen valt door mensenhanden of machines. Om de samenhang te herstellen, zet Natuurmonumenten op de Veluwezoom verschillende grazers in.

Schotse hooglanders

Zonder deze grazers groeit de heide dicht. Ze vreten het gras tussen de heide uit en schuren tegen kleine boompjes totdat ze afsterven. Dit wist je misschien al, maar weet je dat deze grote dieren nog veel meer voor de natuur doen? Ze zorgen ook voor nieuwe leefgebieden voor andere soorten, zoals wilde bijen en de zandhagedis.

Stierenkuilen

Om indruk te maken op elkaar en op de vrouwtjes, maken stieren stierenkuilen. Ze krabben met hun poten kale plekken en werpen met hun horens het zand omhoog. Een indrukwekkend schouwspel. Hierdoor ontstaan er tussen de dichte begroeiing kale plekken, waar de zandhagedis lekker kan opwarmen.

Stieren schuren, vreten en schillen jonge bomen, waardoor de boompjes sneuvelen of krom en scheef opgroeien. Deze kromme en scheve boompjes vormen weer een thuis voor insecten, schimmels en vogels. Hoe meer verschil in structuur, hoe meer soorten een plekje kunnen vinden om te overleven. De hooglanders komen niet overal, hierdoor kan er af en toe toch een boompje uitgroeien tot een volwassen den. Deze vormt dan het leefgebied voor insecten, wat weer vogels aantrekt.

Theekransje

De koeien vormen samen met de kalfjes hechte kuddes. Met zo veel etende bekken bij elkaar kunnen ze in korte tijd veel lekkere planten eten. Ter plekke bemesten ze de bodem, waardoor hier planten groeien die van een rijke bodem houden. Daar waar de dames met hun kroost niet komen, groeien juist weer planten die van een arme bodem houden.

Door het verschil in gedrag tussen de stieren en koeien, zorgen de Schotse hooglanders voor een variatie aan leefgebieden voor andere soorten dieren en planten. Zo dragen bij aan een grotere soortenrijkdom.

Winterbegrazing

Zelfs in de winter zie je de Schotse hooglanders aan het werk op de hei en in het bos.  Schotse hooglanders zijn erop gebouwd om het hele jaar door buiten te leven. Ze zijn winterhard en passen zich makkelijk aan de omstandigheden aan. Hooglanders eten in de zomer extra veel. Ze maken dan een dikke speklaag aan. Deze speklaag vormt een energiebron om de wintermaanden door te komen. Bovendien vormt de wintervacht een extra ‘jas’ die ze tegen weer en wind beschermt.

In de winter als er weinig gras is, eten ze taaie planten zoals brandnetels en distels. Dat geeft ruimte aan verjonging: in het voorjaar komen er nieuwe planten waar insecten hun eitjes op leggen en waar ze nectar van eten. En van die insecten leven weer vogels. In het vroege voorjaar als de sapstroom van bomen en struiken op gang komt, eten de hooglanders takken, twijgen en bomen aan. Zo helpen ze mee om de heide open te houden. Schotse hooglanders zijn heel belangrijk voor de variatie aan planten en dieren in het natuurgebied.

IJslandse paarden

Schotse hooglanders zijn niet de enige grazers die je tegen kan komen op de Veluwezoom. Aan de zuidkant van de Veluwezoom helpt een kudde IJslandse paarden de natuur een handje. De IJslandse paarden eten het gras tussen de heide uit, zo blijft de heide ook echt heide. Met hun hoeven trappen ze de bodem los, waardoor er kale plekken ontstaan tussen die dichte heidepollen. Zandbijen leggen hier hun eitjes.

Poep

Paarden gebruiken vaste routes, hierdoor ontstaat een netwerk aan ‘veepaadjes’. Terwijl ze over deze paadjes wandelen, laten ze hun poep vallen. Op en langs de paden ontstaat heel plaatselijk verrijking van de bodem. Gegeten zaden ontkiemen in de poep en zo ontstaat een mozaïek aan verschillende plantensoorten, die op hun beurt weer verschillende insecten aantrekken.

Veluws heideschaap

Het is een prachtig gezicht om de kudde Veluwse heideschapen aan het werk te zien. Je kan ze  tegenkomen aan de zuidrand van de Veluwezoom, hetzelfde gebied als de IJslandse paarden. Met honderd bekjes tegelijk eten ze in korte tijd veel gras en jonge struikjes en boompjes. Schapen zijn door de herderin en haar honden goed te sturen en vormen daarmee een mooie aanvulling op het beheer. Daar waar de paarden niet komen, sturen de boswachters de schapen op af.

Zelf de grazers van de Veluwezoom tegenkomen?

Wandel dan eens de blauwe route vanaf parkeerplaats de Zijpenberg of parkeerplaats Herikhuizen. Je hebt dan kans om alle drie de grazers tegen te komen. Let op, houd je aan de gedragsregels!

Gedragsregels

• Houd tenminste 25 meter afstand. Je bent welkom in het leefgebied van de grazers. Bewonder ze vooral, maar blijf op afstand. Ze zijn rustig, maar niet tam. Voordeel is dat je op deze afstand goed het natuurlijke sociale gedrag kunt bekijken.
• Doorkruis een kudde niet, zeker wanneer er kalfjes zijn of wanneer het bronsttijd is van de stieren. Soms liggen ze op een pad, dat vinden ze lekker warm. Neem dan toch een omloopje, ook al moet je daarvoor even van je pad af.
• De hond mag mee het leefgebied van de grazers is, uiteraard wel aan de lijn. Misschien is je hond gewend aan koeien en paarden, andersom is dat niet het geval.
• En met alles geldt, vertrouw je het niet? Ga dan terug en neem een andere route.
• Voer de dieren niet. Ze worden opdringerig naar mensen toe en moeten uiteindelijk verwijderd worden.