Macharense eendenkooi

De kooiker gebruikte halftamme eenden en een kooikerhondje om eenden de vangpijpen in te lokken en zo te vangen voor consumptie. Nu worden de eendenkooien vooral gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en monitoring van bijvoorbeeld de vogelgriep. De eendenkooi is een typische Nederlandse uitvinding, niet zo gek in onze natte delta, en daarom extra het beschermen waard als historisch erfgoed! 

In de vorm van een roggen-ei

Misschien heb je ze wel eens op het strand gevonden, een roggen- of haaienei. Wat dit met een eendenkooi te maken heeft? Alles! Kijk je vanaf boven, dan heeft een eendenkooi meestal deze vorm. Sommige hebben minder of juist meer vangarmen. 

Vanaf het midden, de plas, worden de wilde vogels naar een van de pijpen gelokt, afhankelijk van de wind. Vandaar de vier vangpijpen, zo kon er bij elke windrichting gevangen worden. De vangpijpen lopen steeds smaller toe en zijn overspannen met wilgentakken met een net of gaas, zodat de eenden niet kunnen ontsnappen. En de kooiker, die staat verstopt achter de schermen, vaak gemaakt van riet. 

Eendenkooien liggen meestal verstopt in een kooibos, zodat het er rustiger is en de wind er minder waait. Juist die rust is enorm belangrijk, anders verjaag je de vogels. Daar zorgde honderden jaren geleden het afpalingsrecht ook voor. Binnen 753 meter moet het rustig zijn. Nu is dit in ons drukke land niet overal meer mogelijk, maar het recht is er nog steeds! Ook is die rust de reden dat veel eendenkooien niet toegankelijk zijn. 

Kooikerhondje, nu schattig toen nuttig

Het samenspel van kooiker, eenden én het kooikerhondje luisterde heel nauw. Als de wilde eenden achter de makke de pijp aangaan, komt ook het hondje tevoorschijn, althans, vooral zijn pluimstaartje. De wilde eenden worden nieuwsgierig en volgen het staartje verder de pijp in. Zijn ze ver genoeg, dan komt de kooiker van achter de schermen tevoorschijn. De eenden willen dan vluchten, maar vliegen zich juist verder in het nauw. Tot de kooiker de vangklep op afstand met een touw dicht liet klappen. De eenden zijn gevangen! 

Beschermen en behoud van erfgoed

Natuurmonumenten heeft nog meerdere eendenkooien, die ook nog gebruikt worden. Dat is bij deze eendenkooi niet meer het geval. Dat leent zich juist om er de prachtige verhalen te vertellen aan de bezoekers. En om je een kijkje te geven achter de schermen, letterlijk en figuurlijk!

Natuurmonumenten vindt het beschermen van dit eeuwenoude beroep en erfgoed erg belangrijk. Daarom zorgen we er samen met vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss voor dat de eendenkooi er goed bij ligt. Want alle natuurlijke materialen verweren in de loop van de tijd en dat vraagt dus om regelmatig onderhoud. Zo blijft deze eeuwenoude historie ook leesbaar in het landschap!