Natuurorganisaties vrezen natuurschade door plaatsing dam in Grensmaas
Natuurmonumenten en ARK Rewilding Nederland maken bezwaar tegen het plan van Rijkswaterstaat voor de aanleg van een enorme stenen dam in de Grensmaas bij Meers. De natuurorganisaties maken zich zorgen over de ecologische effecten van de nieuwe dam en vrezen onherstelbare natuurschade door verstoring van de natuurlijke dynamiek van de rivier.
De aanleg van de nieuwe dam is een zeer forse ingreep in een gebied waar al dertig jaar met diverse partners wordt gewerkt aan natuurontwikkeling in combinatie met grindwinning en hoogwaterbescherming. Binnen het Provinciaal Omgevingsplan Limburg Grensmaas en door partners binnen RivierPark Maasvallei is afgesproken dat de natuur haar eigen gang mag gaan. Een afspraak waar Rijkswaterstaat nu totaal aan voorbij gaat. De ecologische effecten van de maatregel zijn bovendien onvoldoende onderzocht. Natuurorganisaties vrezen dat de natuur de grote verliezer wordt en pleiten voor een integrale oplossing waarbij de bestaande natuur en de natuurlijke dynamiek in de rivier behouden blijven.
Dalende grondwaterstanden voorkomen
In de Grensmaas liggen diverse drempels en een grindrug met als doel water langer vast te houden om de grondwaterstand in België op peil te houden. De constructie zorgt ervoor dat het waterpeil iets opgestuwd wordt. Dat moet voorkomen dat natuurgebieden aan de Vlaamse Maasoever schade oplopen door dalende grondwaterstanden. In de afgelopen jaren is de bestaande rug een paar keer doorgebroken en door Rijkswaterstaat weer hersteld. De rivierbeheerder wil nu een nieuwe stenen dam aanleggen even verderop in de rivier, ter hoogte van het wilgeneiland en ooibos.
Meest dynamische plek in de Grensmaas
De nieuwe stenen dam komt dwars door het gebied te liggen, precies op het meest dynamische stuk van de Grensmaas. Hettie Meertens, ARK: “De natuur op deze plek heeft zich in twintig jaar ontwikkeld tot hét voorbeeld van dynamische riviernatuur, zoals bedoeld in het oorspronkelijke plan en overeengekomen met alle betrokken partijen inclusief Rijkswaterstaat en bewoners uit de buurt. Met de scheppende kracht van het water, wordt een prachtig landschap geboetseerd. Allerlei soorten planten en dieren profiteren van deze dynamiek en bewegen met de veranderingen mee. Met de nieuwe stenen dam wordt die dynamiek volledig in de kiem gesmoord.”
Samenwerken aan een integrale oplossing
De locatie voor de nieuwe stenen dam is eigendom van Natuurmonumenten en ligt vlak naast Natura 2000-gebied. “We begrijpen de noodzaak om verdroging van de natuur aan de Vlaamse zijde tegen te gaan. Maar dat mag niet ten koste gaan van de natuur aan Nederlandse kant”, aldus Niels van den Hoogen, gebiedsmanager Kempen Midden-Limburg van Natuurmonumenten. “We vragen Rijkswaterstaat om samen met alle omgevingspartijen te zoeken naar een duurzame oplossing die niet alleen technisch, maar ook ecologisch en landschappelijk verantwoord is. Dat is tot op heden helaas niet gebeurd. We betreuren het dat we via deze weg moeten opkomen voor de natuurdoelen in het gebied.”
Alternatief en lopend onderzoek
Uit onderzoek dat Natuurmonumenten heeft laten uitvoeren door Bureau Stroming, blijkt dat er een alternatieve oplossing mogelijk is, die de bestaande natuurwaarden respecteert en waarbij de dynamische riviernatuur behouden blijft. Bovendien voert Rijkswaterstaat zelf ook nog een onderzoek uit naar de werkelijke effecten van de bestaande drempels en rug in de Maas. De natuurorganisaties verzoeken Rijkswaterstaat daarom met klem om de resultaten van dit onderzoek af te wachten en geen onomkeerbare acties te ondernemen. Herstel van de bestaande rug kan in de tussentijd de maatregel blijven om het waterpeil op hoogte te houden ter voorkoming van verdroging van de flanken van de Hoge Kempen in België. Dat herstel heeft de laatste jaren ook steeds goed gewerkt, mede omdat er voor een andere constructie is gekozen dan de oorspronkelijke rug. De nieuw herstelde plekken zijn niet opnieuw doorgebroken.
UPDATE 17 SEPTEMBER 2024
Rijkswaterstaat startte ondanks ons verzoek toch met de werkzaamheden, daarom is Natuurmonumenten aanvullend een procedure gestart om de werkzaamheden te stoppen. Het betekent dat we de rechtbank hebben verzocht om de werkzaamheden stil te leggen. De rechter gaf ons in deze zaak gelijk op 17 september 2024 en oordeelde dat Rijkswaterstaat de werkzaamheden moest stilleggen. Dat is direct gebeurd, wel worden nog enige werkzaamheden verricht zodat er geen onveilige situatie achterblijft. We wachten nu de verdere bezwaarprocedure af en blijven ondertussen met Rijkswaterstaat in gesprek om overeenstemming te bereiken over een voor beide partijen acceptabele oplossing.
Natuurmonumenten, ARK Rewilding Nederland en het Wereld Natuur Fonds werken samen met diverse partners zoals de ANWB aan Levende Rivieren, om de riviernatuur in Nederland te herstellen, ruimte te maken voor recreatie én de waterveiligheid te vergroten.
