De bescherming van de Waddenzee is niet goed genoeg

Vergunde activiteiten ondermijnen de bescherming van de Waddenzee

Uit de vandaag verschenen evaluatie van het Beheerplan Natura-2000 Waddenzee komt een pijnlijk beeld naar voren: het gaat niet goed met de beschermde natuur van ons belangrijkste natuurgebied de Waddenzee. Een belangrijke reden hiervoor is dat de overheid zélf haar eigen beschermingsdoelen in de weg zit door steeds weer vergunningen af te geven voor schadelijke activiteiten. De evaluatie volgt op een al even pijnlijk besluit van 18 landen in het UNESCO Werelderfgoed Comité afgelopen jaar waaruit blijkt dat de Nederlandse, Duitse en Deense overheden de Waddenzee niet goed genoeg beschermen. Daarnaast bleek recent dat Nederland ook andere internationale verdragen die betrekking hebben op de Waddenzee, niet goed naleeft.

Beschermde natuur

In 2009 werd de gehele Waddenzee aangewezen als Natura 2000-gebied en daarmee moet de Nederlandse overheid het gebied volgens de wet zodanig beheren, dat de natuur in stand gehouden wordt en op sommige punten ook verbetert. Om die beheerdoelen te halen, wordt eens in de 6 tot 12 jaar een beheerplan gemaakt door Rijkswaterstaat. Het Beheerplan 2016-2022 is nu geëvalueerd, en de conclusie is niet mals: veel instandhoudingsdoelen voor de natuur zijn niet gehaald. In gewone mensentaal: het beheerplan is niet succesvol geweest en de natuur van de Waddenzee is de afgelopen periode niet goed genoeg beschermd. 

Wat is er aan de hand?

Om te beoordelen of het goed gaat met de natuur, wordt gekeken naar soorten (dieren en planten) en leefgebieden (habitats). Voor veel van deze leefgebieden en soorten geldt dat ze in omvang of kwaliteit zijn afgenomen of niet zijn toegenomen, zoals eigenlijk de bedoeling is. Zo is het aandeel oude mosselbanken niet wezenlijk verbeterd en is er sprake van een te lage visbiomassa (minder grote vissen). Ook voldoet de waterkwaliteit niet en zijn er steeds minder kenmerkende vogels, zoals de scholekster en de eider. Voor een volledig overzicht, lees hier (pdf-bestand) de samenvatting van het rapport.

Vergunningverlening zit natuurbescherming in de weg

Een belangrijke oorzaak voor het niet verbeteren van de natuur, is de menselijke activiteit in het gebied, waarbij te intensieve bodemberoering als belangrijke factor wordt genoemd in de evaluatie. Vergunningen voor deze activiteiten worden afgegeven door het ministerie van LNV of de provincies, zonder voldoende rekening te houden met kennisleemten en cumulatieve effecten. Deze vergunde activiteiten zitten de grootste natuurbeheerder Rijkswaterstaat vervolgens in de weg bij het bereiken van bepaalde natuurdoelen, waar zij voor verantwoordelijk is.

Afspraken over natuurbescherming

De samenwerkende natuurorganisaties in het Waddengebied (CWN) pleiten al langere tijd voor het maken van heldere keuzes om de natuur in de Waddenzee te beschermen en te herstellen. Dat kan bijvoorbeeld in een Beleidskader Natuur Waddenzee, waar ook strenge voorwaarden voor vergunningverlening in worden opgenomen. Zolang dat nieuwe beleid van de Minister voor Natuur en Stikstof er niet is, rest ons en anderen niets anders dan bij elke schadelijke activiteit (juridische) actie te ondernemen. Waar de overheid faalt in het beschermen van de Waddenzee als natuurgebied en UNESCO-Werelderfgoed vechten wij noodgedwongen de nieuwe gaswinningsvergunning aan, verzetten ons tegen onnodig veel baggeren, pleiten voor duurzaam toerisme en hebben we bezwaar gemaakt tegen de gedoogvergunning van de bodemberoerende garnalenvisserij.

Aanbevelingen

De evaluatie van het Beheerplan beschrijft een flink aantal knelpunten en doet aanbevelingen. Denk daarbij aan het beperken van de intensiteit van garnalenvisserij, het verminderen van baggeren, het uitbreiden van monitoring en het verbreden van onderzoek. Ook toezicht en handhaving moet nog flink verbeteren. De complete lijst van aanbevelingen uit de evaluatie vind je hier (pdf-bestand).

De aanbevelingen uit de evaluatie zijn in lijn met het ‘huiswerk’ dat UNESCO eerder aan Nederland gaf. Daarnaast heeft de Waddenacademie recentelijk een heel aantal beleidsaanbevelingen gedaan naar aanleiding van de problemen rond het naleven van internationale verdragen die betrekking hebben op de Waddenzee. Bij toekomstige N2000 Beheerplannen is het cruciaal dat het behoud van die unieke universele waarde van de Waddenzee als natuurgebied meegenomen wordt.

Jorien Bakker, ambassadeur voor de Wadden bij Natuurmonumenten: “Onze boodschap aan het Rijk is: Als Nederland de Waddenzee daadwerkelijk als waardevol, beschermd natuurgebied op wereldschaal ziet, moeten er nu keuzes gemaakt worden: start met de noodzakelijke transitie naar duurzaam medegebruik, laat de Waddennatuur zoveel mogelijk met rust en geef meer ruimte aan de zee.”