De longen van Ermelo kúnnen helaas nog niet zonder de mens…

‘Elk jaar verschijnt er wel een artikel over bomenkap in de omgeving van Ermelo.’

'Veel boswerkzaamheden worden zoveel mogelijk over verschillende jaren verspreid; dat is over het algemeen veel beter voor bos én voor bezoeker. Door een relatief beperkt aantal bomen op een zo natuurlijk mogelijke wijze weg te halen, creëren we jaarlijks een aantal open plekken. Daardoor komt er op die plekken licht op de bosbodem, kunnen jonge bomen kiemen en wortelen en ontstaat er een nieuwe generatie bomen in het bos. Dat zou goed kunnen verklaren waarom er elk jaar artikelen verschijnen over werkzaamheden in het bos.'

'Een bijzondere cultuurhistorische uitzondering op bovenstaande is het zogenoemde eikenhakhout op Oud Groevenbeek. Omdat het landgoed in oorsprong zoveel mogelijk zelfvoorzienend is ingericht, is ook houtproductie daar van oudsher onderdeel van. Op het landgoed tellen we ongeveer 16 hectare aan stoven met eikentakken, die al jaren en jaren eens in de zoveel tijd behoorlijk rigoureus afgehakt worden. Die groeien vervolgens weer langzaam uit. We willen als Natuurmonumenten ook graag die historie respecteren en voeren dit om die reden dan vandaag de dag nog uit. En dat kan dus wel tot wat grotere vlakten met een kaler karakter leiden.'

‘Heeft het effect? Nee, ik heb het nog niet meegemaakt.’

'Dat zou enerzijds goed kunnen; gemiddeld doet een bos er minimaal (en afhankelijk van het soort bomen) 40 tot 100 jaar over om volwassen te worden. Het resultaat van boswerkzaamheden nu is dus pas over tientallen jaren merk- en zichtbaar. Anderzijds zijn er als je goed kijkt, zeker wel snelle effecten te merken; de gecreëerde open plekken hebben ineens ander klimaat, daar reageren bramen en ontkiemende bomen op. Je vindt allerlei soorten paddenstoelen op omgetrokken bomen die in het bos blijven liggen. Op stobben verwachten we planten als varens en lijsterbes. We weten van elders dat de effecten misschien lastig met het blote oog zichtbaar zijn, maar de biodiversiteit en gezonde bosontwikkeling direct ten goede komen.'

‘Nee, je moet bij Staatsbosbeheer zijn, nee bij de gemeente Ermelo, nee bij Natuurmonumenten.’

'Ik kan me voorstellen dat het af en toe flink verwarrend is; op de toegangsborden staat vaak helder welk terrein van wie is. Als het een gebied van Natuurmonumenten betreft, mag je mij altijd mailen.'

‘Honderden bomen lagen daar ter aarde. ‘Voor de biodiversiteit’, stond er op de borden.’

'Persoonlijk ben ik het helemaal met je eens dat stapels stammen een pijnlijk gezicht zijn. Ik denk dat iedere natuurliefhebber dit moeilijk vindt om te zien. Misschien helpt het om te weten dat Natuurmonumenten nooit bomen kapt voor het geld. Als ledenorganisatie (onze duizenden leden hebben daarover direct meebeslist) kappen we geen bomen voor winst. Integendeel eigenlijk: we maken juist kosten doordat we potentieel goed verkoopbaar hout in het bos laten liggen, eenvoudigweg omdat dit broodnodig is. Doordat stammen en takken langzaam wegrotten, vormen ze namelijk een goede voedingsbodem voor mossen, paddenstoelen en insecten. Die trekken op hun beurt weer vogels en andere wilde dieren aan. En dat helpt dus direct aan verbeteren van de biodiversiteit. Het hout dat wel in stapels langs paden ligt, wordt vooral gebruikt als bouwhout; we knappen er bijvoorbeeld zelf onze historische gebouwen mee op, gebruiken het voor de bekleding van nieuwe werkschuren, gebouwen op de Markerwadden of voor hekken en afrastering.'

Nu staat er op het bord ‘voor uitheemse soorten’ en zijn er op verschillende bomen allerlei letters geschilderd.’

'Goed om denk ik even te hernoemen: we doen dit juist niet voor uitheemse, maar juist ter bescherming en in het voordeel van ‘onze’ inheemse boomsoorten. Denk dan aan de Beuk, Eik, Berk, Hazelaar, Linde enzovoort. Geen enkel bos in Nederland is nog oorspronkelijk en natuurlijk. In elk bos zijn door de tijden heen om allerlei verschillende redenen bomen aangeplant. In het ene bos zijn dat Grove dennen, in het andere zijn het Lariksen, Douglassen of Amerikaanse eiken. Die uitheemse soorten zijn vaak niet vatbaar voor schimmels en ziekten die hier voorkomen. Daardoor kunnen Lariksen en Amerikaanse eiken best gemakkelijk hele delen van een bos overnemen. Nadeel daarvan is dat torren, kevers en insecten die hier leven, deze soorten weinig tot niet interessant vinden. Bij veel uitheemse bomen, neemt de diversiteit in insecten, mossen, kleine kruipers en andere bosdieren af en loop je uiteindelijk door een nagenoeg leeg en levenloos stuk bos.'

‘Zouden er ook zulke borden bij het Amazonegebied staan?

'Prachtig dat jullie in een beschermd deel van het Amazonegebied hebben mogen rondlopen. Dat zal ongetwijfeld een prachtige belevenis zijn geweest. Helaas geldt voor veel van de delen, dat er daar rigoureus gekapt wordt. Ook ik kan alleen maar toejuichen dat er daarom delen actief worden beschermd. Als dat ook hier zonder borden kan, dan zou ik daar heel blij mee zijn.'

'Als het ecosysteem is verandert door de houtkap is de natuur uit balans. Zou dat hier in Ermelo niet net zo zijn?'

'Net als het geval is in alle Nederlandse bossen komt de wetenschap er steeds meer achter dat ook grote delen van de Amazone ooit in cultuur zijn geweest. Er moeten miljoenen mensen hebben gewoond. Toen werden nuttige bomen bevoordeeld, en dat schijnt nog steeds van invloed te zijn op het huidige bos. Maar na ineenstorting van culturen (en bijna uitsterven van hele volkeren) heeft de natuur veel tijd en gelegenheid gekregen te herstellen. Precies datzelfde gunnen we het bos op Oud Groevenbeek ook; ooit is ook dat bos in cultuur gebracht maar we nemen nu de maatregelen die juist ruimte moeten bieden aan herstel.'



'Wat wij daarmee uiteindelijk voor ogen hebben, is juist weer inheemse en zo natuurlijke bossen rond Ermelo te creëren, die zich in grote lijnen weer zelf kunnen verjongen en vernieuwen. Door middel van de werkzaamheden nu, werken we daarom hard aan herstel van (de balans in) onze natuurlijke ecosystemen, hoe tegengesteld dat misschien ook voelt of klinkt.'

‘Naaldbomen helpen met onze allergieën en al die andere bomen verbeteren de bloeddruk, de longcapaciteit en de elasticiteit van de aderen.’ 

'Ik ben geen arts, dus over lichamelijke voordelen van bomen kan en wil ik eenvoudigweg geen uitspraak doen. Als boswachter wil ik wel graag benadrukken dat we niet alleen zaken moeten beschermen waar wij als mensen direct baat bij hebben. Ik ben ervan overtuigd dat we de natuur ook meer ruimte moeten gunnen op vlakken die misschien minder mensvriendelijk lijken, waar natuur ons niet direct ten goede komt. Is de natuur er voor óns, of moeten wij ons juist vaker gaan opstellen als onderdeel ván die natuur?'

'Je hebt het eerder over verdroging van de Amazone; daar hebben we op de Veluwe ook behoorlijk veel last van. Door lager grondwater en droge zomers wordt het droger op de Veluwe. Ook naaldbomen zijn daar een factor in; loofbomen gaan in de winter in een soort winterslaap; ze verdampen dan nauwelijks water door hun bladeren en daardoor blijft veel water in de grond achter. Naaldbomen kennen die winterslaap niet; die blijven het gehele jaar door actief; ze blijven ook in de winter water opnemen en verdampen via hun naalden. Veel naaldbomen dragen daardoor bij aan verdroging van een gebied en dat is voor geen enkel gebied gunstig; niet in de Amazone en ook niet rond Ermelo.'

'Als het gaat over de longcapaciteit en longen van Ermelo; Wat we doen in bijvoorbeeld de bossen rond Oud Groevenbeek, is een aantal oude bomen met een brede kroon uit het bos weghalen. Elke oude boom maakt daarmee ruimte voor tientallen jonge bomen die op die plek en met het vrijgekomen licht groot kunnen groeien. Dat levert uiteindelijk veel meer zuurstof op, dan wanneer we die oude boom zouden laten staan. Zeker als we de CO2 van de oude boom ook nog eens voor langere tijd opslaan door dit hout te verwerken in een nieuwe steunbalk van een schuur of nieuwe  wieken van een historische molen.'

‘Wat is er nu belangrijker: de opbrengst van de houtkap of de gezondheid van ons mensen?’

'Ik hoop van harte dat mijn eerdere reacties schetsen dat we bij Natuurmonumenten niet gaan voor opbrengst van houtkap; we doen niet aan bosbouw, wij doen aan natuurbeheer. En dat doen we zodat nu en in de toekomst heel veel mensen kunnen genieten en profiteren van zo gezond en natuurlijk mogelijke natuur. Dat dit soms een beetje van ons gezamenlijke geduld vraagt, is lastig, maar in natuurtermijnen echter geenszins vreemd…'

‘De mens kan niet zonder natuur, de natuur kan wel zonder de mens’.

'We kunnen elkaar de handen schudden; dit raakt direct ons gezamenlijke doel. De werkzaamheden die we nu uitvoeren, maken dat we de erfenis van jaren van aanplant en creëren van productiebossen zoveel mogelijk tenietdoen en het bos voor de Nederlandse omstandigheden en met oog op processen als klimaatverandering juist robuuster, natuurlijker en weerbaarder maken. En belangrijk: wat we nu doen, maakt dat we een zo goed mogelijk startpunt vormen, om het bos in de toekomst zoveel mogelijk met rust kunnen laten.'

Afke Vermeer

Boswachter Communicatie en Beleven

team Noordwest-Veluwe 

Heb je vragen over de boswerkzaamheden op en rond Oud Groevenbeek? Ik zie je vraag graag tegemoet. Mail naar [email protected]