Bescherming onderwaternatuur Waddenzee is onvoldoende
Onderzoek van de Universiteit Groningen en het NIOZ, dat op 27 november is gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift, onthult dat slechts een klein percentage van de Waddenzee effectief wordt beschermd. Daarbovenop komt dat de genomen beschermingsmaatregelen, zoals het aanwijzen van beschermde gebieden, nog vaak op de verkeerde plekken liggen.
In het wetenschappelijk tijdschrift People & Nature zijn nieuwe resultaten van het onderzoeksprogramma Waddenmozaïek gepubliceerd die laten zien dat onderwaternatuur in de Waddenzee niet goed wordt beschermd. Waddenmozaïek is opgezet om meer kennis te krijgen van de onderwaternatuur en de effectiviteit van beheersmaatregelen.
Het onderzoeksprogramma heeft voor het eerst gedetailleerd de biodiversiteit en soortensamenstelling van van het ondergedoken wad, in de Nederlandse Waddenzee in kaart gebracht. Denk aan pieren, schelpdieren, zeesterren, sponzen, garnalen en krabben die leven in deze gebieden die permanent onderwater staan. Soorten die de basis vormen van de voedselketen in de Waddenzee en inzicht geven in de stressbestendigheid en het herstelvermogen van natuur.
Afspraken
In Europees verband is afgesproken dat de natuur in de Waddenzee niet verder achteruit mag gaan. Natuurorganisaties, overheden, wetenschappers en belangenorganisaties hebben daarom afspraken gemaakt hoe te komen tot een rijke Waddenzee. Een gebied waar de natuur zich kan herstellen en haar onmisbare rol voor trekvogels en als kraamkamer voor de visstand weer voluit kan vervullen. De nu gepresenteerde resultaten bevestigen dat we de meest kostbare waddennatuur nog steeds onvoldoende beschermen.
Ecologische hotspots
Met deze uitkomsten hebben onderzoekers voor het eerst kaarten gemaakt van de ecologische hotspots in de Waddenzee, gebieden met een hoge biodiversiteit of die belangrijke ecologische functies vervullen. Deze hotspots omvatten zowel plekken met een rijke soortensamenstelling als gebieden die bijzonder gevoelig zijn voor bodemverstoring.
Naast de inventarisatie van de biodiversiteit zijn ook voor het eerst alle beschermingsmaatregelen en bedreigingen voor het ondergedoken wad in kaart gebracht. Deze kaart is vervolgens vergeleken met de locaties van de ecologische hotspots. Dit geeft inzicht in de huidige staat van bescherming van onze onderwaternatuur. Hieruit blijkt dat deze bescherming volstrekt onvoldoende is en de voor de natuur meeste waardevolle gebieden, bijvoorbeeld die met de hoogste biodiversiteit, in de praktijk nauwelijks of niet beschermd zijn.
Bakken met monsters genomen uit de Waddenzee
Rijk natuurgebied
De Waddenzee is het belangrijkste natuurgebied van Nederland. Haar rijkdom is het meest zichtbaar door de jaarlijks miljoenen trekvogels die de Waddenzee bezoeken, onderweg naar hun broed- en overwinteringsgebied. Minder bekend is het belang van de onderwaternatuur in de delen die zich permanent onderwater bevinden. Deze gebieden huisvesten vissen, schelpdieren, garnalen, maar ook zoogdieren zoals zeehonden en bruinvissen. De ondiepe kustzee heeft een belangrijke functie als kraamkamer voor veel vissoorten. Een rijk geschakeerde wadbodem, met diversiteit aan bodemsoorten, is essentieel voor het voortbestaan van de Waddenzee als kraamkamer, overwinterings- en broedgebied van vogels, vissen en alle soorten die daarmee verweven zijn in het voedselweb van de Waddenzee. Deze belangrijke rol van de Waddenzee is mede de reden voor haar beschermde status als Natura2000 gebied en aanwijzing als Unesco Werelderfgoed.
Dat betekent helaas niet dat de huidige beschermingsmaatregelen in de Waddenzee volstaan om deze waarden te waarborgen. Uit het onderzoek blijkt dat slechts in 10% van het ondergedoken wad menselijke en economische activiteiten beperkt zijn en slechts 2% is te classificeren als volledig gevrijwaard van verstoring. Hoe rijk de Waddenzee werkelijk kan zijn weten we daardoor niet, want volledig verstoringsvrije plekken zijn heel erg schaars en bovendien pas recent gesloten.
Een lappendeken aan beschermingsmaatregelen
We weten uit eerdere onderzoeken dat in de Waddenzee veel natuurlijke rijkdom door menselijke activiteiten is verdwenen. Het is dan ook geen verrassing dat er vele pogingen zijn gedaan om de onderwaternatuur te beschermen. Echter, door de veelheid aan belangen heeft dit in de praktijk geleidt tot een lappendeken aan beschermingsmaatregelen. Als je deze maatregelen vergelijkt met het huidige gebruik en alle uitzonderingen, blijft maar een marginaal gebied (10%) over dat volgens internationale standaarden (van de IUCN) mag worden gekwalificeerd als mariene beschermd gebied. Hierin is Nederland niet uniek. Recent onderzoek laat zien dat in heel Europa de bescherming van zeenatuur nog veel te wensen over laat.
Het volledige artikel met de uitkomsten van dit onderzoek is (Engelstalig) hier te vinden.
