Column] Beestjes van De Bruin - Rietgans

Ik vind het altijd boeiend als de natuur lastig is te ordenen. Een mooi voorbeeld hiervan is de rietgans. Wij plaatsen alle soorten graag in een hokje met een etiket. Bij de rietgans is dit lastig. Er zijn namelijk meerdere soorten, of toch niet?

Uit DNA onderzoek is gebleken dat de voorouders van de rietgans ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden op een splitsing van evolutionaire wegen kwamen, waarschijnlijk door uitbreidende ijsvlaktes. Vanaf dat moment raakten verschillende ganzenpopulaties geïsoleerd in ijsvrije gebieden. Een populatie in Zuid-Europa en een populatie op de Siberische toendra. Toen het klimaat veranderde en het warmer werd kwamen de populaties weer met elkaar in contact. Deze ontmoeting leidde tot vele kruisingen. Hierdoor kun je verschillende rassen of ondersoorten onderscheiden en is het hedendaags best lastig om te bepalen of je nu te maken hebt met de kleine rietgans, toendrarietgans of de taigarietgans. Zoals onderzoekers het mooi verwoorden is de evolutie in dit geval net als een vlechtende rivier.

Voor mij zijn de rietganzen echte herfstvogels. Ze arriveren in oktober vanuit hun broedgebieden, de toendra’s. Er komen elk jaar duizenden naar het Fochteloërveen, omdat ze hier veilig kunnen slapen. Ze slapen en foerageren graag samen met andere ganzensoorten zoals de kolgans. Elke ochtend is het weer een fantastisch schouwspel als ze ontwaken, met elkaar beginnen te kletsen en dan - als er genoeg licht is - massaal naar hun voedselgebieden vliegen. Tegen het vallen van de avond komen ze weer terug naar hun slaapplaats. Ze vinden voedsel op de akkers rondom het Fochteloërveen. Ze zijn gek op oogstresten van mais, granen, aardappelen en ze eten ook wel gras. Zowel in Duitsland, Scandinavië en in Groot-Brittannië worden ze bonengans of zadengans genoemd. Blijkbaar zijn ze ook gek op bonen en zaden (granen en mais).

Rond februari/maart beginnen ze weer met hun tocht naar de Noord-Russische toendra’s. Hemelsbreed een tocht van ruim 5000 kilometer! Een van de toendrarietganzen in het Fochteloërveen is geringd, is 16 jaar oud, en heeft waarschijnlijk al zo’n 200.000 kilometer afgelegd!

Vroeger werden er naast toendrarietganzen ook taigarietganzen waargenomen. Door veranderingen in trekroutes zijn er echter grote veranderingen opgetreden in waar de verschillende soorten overwinteren in Europa. Klimaatverandering is een grote factor, zeker in de broedgebieden. Zo is de verandering van het klimaat bij de toendra veel heviger dan hier in Nederland.

De toendrarietgans is een prachtige donker gekleurde gans. Je herkent ze aan de donkere kop, korte donkere snavel met kleine lichte vlek vlak voor de punt, donkere bovenvleugel en oranje poten. Als ze in groepen overvliegen is het geluid het beste kenmerk. Ze zijn een stuk zwijgzamer dan bijvoorbeeld de kolgans en hun geluid heeft iets jankerig.

Ongeveer een derde van de populatie van de toendrarietgans overwinterd in Nederland. Nederland is een ideaal overwinteringsgebied voor ze. De zachte winters en het grote aanbod intensive landbouwgronden werken als een magneet. Helaas gaat de stand van de toendrarietgans wereldwijd achteruit. In het Fochteloërveen zorgen we actief voor voldoende rust bij de slaapplaatsen. Daarnaast hebben ze voldoende plekken nodig waar ze voedsel kunnen vinden en waar ze in alle rust kunnen eten. Verstoringen kosten namelijk veel energie.

Zie je groepen ganzen op een akker, houd dan afstand en bekijk ze rustig door een verrekijker of een telescoop. Verplaats je eens in de wereld van de toendrarietgans. Een wereld waarin de toendra steeds kleiner wordt door klimaatverandering en je onderweg moet oppassen voor jagers. Je vliegt over oorlogsgebieden en in het mooie Nederland moet je het luchtruim delen met de vele vliegtuigen. Bovendien wordt je vaak weggejaagd van de akkers, omdat we de landbouwgewassen niet willen delen. Maar je wordt ook bewonderd door mensen die je bekijken en discussiëren over welke rietgans je precies bent.

Wens ze een fijne herfst en winter toe in Nederland en een goede reis over een paar maanden naar de toendra.

Meer Beestjes van De Bruin?

Wil je eerdere columns lezen van Jacob de Bruin? Kijk dan op Beestjes van De Bruin