Column] Beestjes van de Bruin - Heidehommel

Heidy: de nederige hommel die verbannen is naar heidegebieden

Ik vind hommels echt supergave insecten! Ze zijn prachtig en hebben voor een insect best een hoog knuffelgehalte. In het Fochteloërveen vliegt wel een heel bijzonder hommeltje, namelijk de heidehommel. Dit is tegenwoordig een soort die alleen maar in grote uitgestrekte natte heidegebieden voorkomt. Vroeger, toen Nederland nog bloemrijk was, kwamen ze ook in andere landschappen voor. Het Fochteloërveen is zeer belangrijk voor deze soort want elders in Nederland zijn de waarnemingen heel erg schaars. De heidehommel staat in Nederland te boek als ernstig bedreigd.

In Frankrijk, Denemarken, Polen en Duitsland noemen ze dit hommeltje de veranderlijke of variabele hommel. Dit verwijst naar de talrijke kleurvarianten waarin de soort in Europa voorkomt. Humilis, afkomstig van zijn Latijnse naam, Bombus humilis, betekent nederig. Een nederige en variabele hommel dus. Hommels zijn in groepjes te verdelen zodat de herkenning wat gemakkelijk gaat. Zo hebben we de witkonten, roodkonten en de bruinruggen. De heidehommel valt in de groep bruinruggen. Het onderscheiden van de bruinruggen zoals de moshommel en akkerhommel is best lastig. Maar meestal is de rug van de heidehommels in het Fochteloërveen prachtig oranjebruin en ontbreken zwarte haren op het achterlijf. In het veld noemen we dit fraaie hommeltje “Heidy”.

Andere hommelsoorten concurreren dit nederige hommeltje al snel weg. Door een bovengronds nest te maken kan Heidy leven in gebieden waar geen of weinig andere hommelsoorten leven. Want de meeste andere hommelsoorten bouwen hun nest ondergronds en dat gaat niet lukken in natte gebieden. Heidy’s kunnen wel nesten maken in natte gebieden, zoals het Fochteloërveen, door nesten in mos en graspollen te maken. In één nest zitten gemiddeld 50-120 individuen. De Heidy koninginnen worden erg laat wakker uit hun winterslaap. De koninginnen kunnen in juni nog een nestplek zoeken. Hierdoor vliegen ze vrij laat en dat valt precies samen met de bloeitijd van hun favoriete bron van nectar en stuifmeel, namelijk dopheide. Daarnaast hebben ze dan minder concurrentie van de andere hommelsoorten die overwegend vroeger in het jaar vliegen.

Mensen houden van bloemen, maar Heidy is echt gek op bloemen en komt dan ook alleen maar voor is zeer bloemrijke gebieden. In Nederland zijn dat eigenlijk alleen gebieden met veel dopheide en struikheide. In andere landen ook in bloemrijke gebieden met veel klaversoorten, knoopkruid, wikke, distels en helmkruid soorten. Dus je zou kunnen stellen dat Heidy is verbannen tot de heidegebieden omdat deze gebieden in de bloeiperiode van de heide zeer bloemrijk zijn. Het overgrote deel van het Nederlandse landschap is te arm aan bloemen.

Vorig jaar heeft Bureau FaunaX tijdens een insectenkartering extra gelet op het voorkomen van heidehommel en met succes! Er werden flink wat individuen waargenomen in het deelgebied Grote Veen. Het Fochteloërveen blijkt een zeer belangrijk gebied voor Heidy! Dat is ook EIS kenniscentrum insecten opgevallen. Binnenkort gaan we samen kijken of we het wel en wee van Heidy kunnen gaan volgen met één of meerdere routes waarop we jaarlijks de ernstig bedreigde Heidy’s gaan tellen.

Hommels zijn echt prachtige insecten en ze zijn best goed op naam te brengen. Probeer de volgende keer als je een hommel in je tuin maar eens te achterhalen welke soort het is. Handig hierbij is de herkenningshulp hommels. Die kun je hier downloaden.

Door hommels op een gestandaardiseerde manier te tellen krijgen we inzicht in trends van deze groep wilde bijen. Wil je ook hommels gaan volgen? Dat kan vaak heel goed bij jou in de buurt. Klik hier voor meer informatie.

Meer Beestjes van De Bruin?

Wil je meer columns lezen van Jacob? Kijk dan op Beestjes van De Bruin. 

Beeld Jacob de Bruin © Anne Westerhof