Column] Beestjes van De Bruin – Bijenwolf

Vegetarische wolf onder de wespen

Afgelopen zomer stond ik met een groep vrijwilligers voor onze werkschuur in Fochteloo. Samen met mijn collega Sietske gingen we onze vrijwilligers rondleiden in het Fochteloërveen en vertellen wat er allemaal speelde. Terwijl Sietske aan het woord was werd ik afgeleid door een beestje dat onder mijn voeten een holletje aan het graven was. Het leek op een soort zandbij of wesp, toen ik beter keek bleek het een forse graafwesp met de naam bijenwolf.

Ze was bezig een gang te graven tussen de klinkers voor onze werkschuur. Deze gang kan tot wel een meter lang zijn. Aan het eind van deze gang maakt ze zijgangetjes, ter grootte van een duivenei, waar ze haar eitjes in legt en afsluit met zand. De bijenwolf is een solitaire wesp dus zij moet alles in haar eentje doen. De alleenstaande moeder moet een goede nestlocatie uitkiezen, nest uitgraven, eitjes leggen, eitjes beschermen en eten regelen. Maar tegen de tijd dat haar kinderen eten nodig hebben leeft zij niet meer. Hoe doet ze dat?

Nou daar heeft ze een nogal lugubere oplossing voor. Ze is gespecialiseerd in het vangen van bijen, vandaar de naam bijenwolf. Ze vliegt als een soort roofvogel boven nietsvermoedende bijen die aan het foerageren zijn op bloemen. Met een bliksemsnelle aanval pakt ze een bij. Maar als ze een bij, bij haar eitjes legt is die bedorven tegen de tijd dat de eitjes uitkomen. Ze verlamt de bij door haar te steken en met een beetje gif te injecteren. Ze steekt niet zomaar ergens maar met een chirurgische precisie wordt het centrale zenuwstelsel uitgeschakeld, waarbij de bij niet wordt niet gedood. Natuurlijk probeert de bij de bijenwolf te steken, maar de bijenwolf heeft een extra glad lichaam. Daardoor glijdt de angel steeds weg. De verlamde bij leeft maar kan niet meer vliegen of lopen. Voordat deze arme bij in het nest wordt gesleept perst ze de honingblaas leeg en eet ze de nectar op. Tja, ze moet zelf ook eten, toch? Ze is dus eigenlijk een vegetarische wolf! Maar haar kinderen hebben vlees nodig. Later op de dag toen we terugkwamen van de excursie zag ik inderdaad de bijenwolf met een gevangen en verlamde bij.

Ze kan haar nest zeer goed terugvinden omdat ze allerlei oriëntatiepunten rondom het nest goed heeft onthouden. Ze moet goed opletten want er zijn beestjes die het op haar prooien en kinderen hebben voorzien. Parasitaire vliegen zoals de goudwesp proberen hun eitje in het nest van de bijenwolf te leggen. De larve van de goudwesp eet vervolgens de larve van de bijenwolf op en de verlamde bijen. De bijenwolf moet dus goed opletten voor parasieten. Zodra ze op jacht gaat maakt ze de nestgang dicht en als ze terugkomt met een prooi graaft ze hem weer open. Ze kan het geslacht van tevoren bepalen en bij de mannetjes legt ze 2 tot 3 bijen en bij de vrouwtjes 3 tot 6. Zo kan ze wel tien bijen per dag levend begraven. Ze heeft een voorkeur voor honingbijen. De larven komen na een dag of drie uit het ei en vreten in één week alle verlamde bijen op. Dan gaat de larve in een rustfase om de winter door te komen. In het voorjaar verpoppen de larven tot een nieuwe generatie bijenwolven.

Meer Beestjes van De Bruin?

Wil je eerdere columns lezen van Jacob de Bruin? Kijk dan op Beestjes van De Bruin.

Beeld ©Anne Westerhof