Natuurherstel in het Natura2000-gebied Brunssummerheide

Een gezond systeem

De werkzaamheden op de Brunssummerheide maken deel uit van het Programma Natuur en de subsidieregeling Natura 2000-gebieden. Daarmee willen provincie en Rijk kwetsbare natuurgebieden herstellen en versterken, samen met natuurorganisaties zoals Natuurmonumenten. Dat is nodig, want steeds meer soorten planten en dieren verdwijnen.

Dat komt onder meer doordat er te veel stikstof in de bodem zit. De bodem is daardoor extra verrijkt met voedingsstoffen. Dat klinkt positief, maar is het niet. Want veel planten houden juist van een voedselarme bodem. Zij verdwijnen als er te veel voedingsstoffen zijn, waardoor de variatie in planten en dieren kleiner wordt.

Ook klimaatverandering speelt een rol, bijvoorbeeld door droogte en hittegolven. Bovendien zijn er steeds minder leefgebieden voor planten en dieren. Soorten verdwijnen, en daarmee vallen er gaten in onze natuur. Die werkt namelijk als één systeem. En een goed functionerend natuursysteem hebben we hard nodig. Voor onze gezondheid, economie én ons geluk.

De komende tijd wordt gewerkt aan:

• Bomen verwijderen
• Inzet schaapskudde
• Maaien voor open begroeiing
• Plaggen voor heide en snavelbies
• Uitbreiding leefgebied kamsalamander
• Onderzoek hoogveenbos

Bomen verwijderen

Het klinkt tegenstrijdig: bomen weghalen om de natuur te behouden. Toch is dat precies wat Natuurmonumenten op de Brunssummerheide gaat doen. Op de heidevelden halen we op sommige plekken bomen weg. Zo ontstaat een verbinding tussen twee afgescheiden stukken heide. Daardoor wordt het leefgebied van planten en dieren vergroot.

Ook verwijderen we struiken en boompjes om invasieve soorten, zogenaamde exoten, te beheersen. Dat zijn soorten die van nature niet in dit gebied voorkomen. Op de Brunssummerheide gaat het vooral om Amerikaanse vogelkers. Door die weg te halen, krijgen inheemse planten en dieren meer kans om te groeien. Zoals de heide zelf, en insecten en hagedissen die op de heide leven. Zo blijven het natuurlijk evenwicht en het inheemse landschap beter bewaard.

Aan de rand van het zogenaamde bronnengebied, waar de Roode Beek ontspringt, verwijderen we bomen om het hoogveen te helpen. Doen we dat niet, dan droogt het gebied snel verder uit. De bomen zorgen namelijk voor te veel verdamping van het water in en op de bodem. Terwijl dat water hard nodig is om het hoogveen nat te houden en zo te beschermen, zodat het verder kan uitbreiden.

Klik hier voor onze uitleg over dit gebied in het VARA tv-programma "Vroege Vogels" (september 2021)

Inzet schaapskudde

Op verschillende plekken groeit de heide dicht met grassen en spontaan opgekomen bomen. Daardoor ontstaat er steeds meer bos en blijft er minder heide over. Om het unieke heidelandschap te behouden, halen we gras en jonge boompjes weg. Natuurmonumenten zet daarvoor Schoonebeker schapen en een aantal geiten in. De schapen eten het gras, de geiten vreten een deel van de jonge boompjes aan. Bovendien helpen ze bij de verspreiding van zaden, waardoor de planten op de heide hun leefgebied kunnen uitbreiden.

Maaien voor open begroeiing

Ook de graslanden verruigen door jonge bomen en struiken. Daarnaast groeien er veel varens op moeilijk te bereiken delen van de heide. En de Schrieversheidevennen dreigen dicht te groeien met riet. Het riet, de varens en de jonge bomen en struiken maaien we handmatig weg.

Door met de hand te maaien, voorkomen we schade aan de bodem door zware machines. De vennen blijven open genoeg en de omringende graslanden kunnen beter tot ontwikkeling komen. Op de heidevelden groeien na het maaien veel minder varens dan nu. Zo geven we heide en vennen de ruimte die ze nodig hebben.

Plaggen voor heide en snavelbies

Op verschillende percelen in het gebied gaan we plaggen. Plaggen betekent dat we de bovenste grondlaag met begroeiing afschrapen. Op de Brunssummerheide verricht Natuurmonumenten om twee redenen kleinschalig plagwerk.

De eerste reden is het dempen van een voormalig greppelstelsel dat grenst aan de vochtige heide. We dempen het met grond naast de greppels. Daardoor loopt er minder water door de greppels weg en kan de vochtige heide weer beter groeien.

De tweede reden om te plaggen is pioniersvegetatie. Dat zijn planten die graag groeien op plaatsen waar nog geen andere planten of bomen staan. Zoals de snavelbies, een grassoort. Door te plaggen op plekken die heel geschikt zijn voor pioniersvegetatie, krijgen de bestaande en nieuwe pioniersvegetatie meer kansen. 

Uitbreiding leefgebied kamsalamander

De kamsalamander is een van de grootste salamanders van Europa. Maar bijna overal waar hij leeft, gaat hij in aantal en verspreiding achteruit. Op de Brunssummerheide komt de kamsalamander nu alleen in het oosten van het gebied voor. Een nieuwe groenstrook moet  dit leefgebied verbinden met nieuwe leefgebieden. We hopen dat het aantal kamsalamanders daarmee toeneemt.

Onderzoek hoogveenbos

Een deel van de Brunssummerheide bestaat uit hoogveenbos, een van de meest zeldzame soorten moerasbos. Hier staan boomsoorten als zwarte els, zachte berk en grauwe wilg met hun wortels in natte, venige bodem. Natuurmonumenten onderzoekt of we het veenbos kunnen uitbreiden.

Vooral het onderzoek naar het grond- en oppervlaktewater is belangrijk. Daarbij kijken we naar de kwaliteit én de hoeveelheid van het water. Ook onderzoeken we de samenstelling van de bodem. En we gaan na welk beheer we kunnen voeren als de ontwikkeling van hoogveen hier kansrijk is.

Klaar voor de toekomst

Met de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) is vastgelegd dat we de natuur verbeteren en de stikstofneerslag omlaag brengen. We spelen in op klimaatverandering door de natuur weerbaarder te maken. En we zetten ons in voor de uitbreiding en verbinding van natuurgebieden.

Alle werkzaamheden zijn op basis van vooronderzoek en in overleg met experts bepaald. Onze toekomstvisie is leidend, waarbij we rekening houden met bijvoorbeeld klimaatverandering. We grijpen dus heel gericht in om de Brunssummerheide toekomstbestendiger te maken.

Lees hier meer over stikstofreductie en natuurherstel

Contact

Wil je meer weten over de Brunssummerheide?

Bezoek dan onze gebiedspagina met o.a.  nieuwsberichten en activiteitenagenda.

Heb je nog vragen?

Neem dan contact op met de Beheereenheid Zuid-Limburg via [email protected]