Jaarverslag 2020: Corona en herwaardering van de natuur

Google stelde rapporten beschikbaar die inzicht geven in verkeersdrukte tijdens de crisis. Terwijl in april verkeer in ons land naar winkels en recreatiebestemmingen daalde, nam het verkeer naar ‘parks’ juist toe. Het bezoek aan onze natuurgebieden bleef hoog. Dat was ook duidelijk te zien op de parkeerplaatsen bij de natuurgebieden, die regelmatig vol stonden.

Veel bezoekers

De grote bezoekersaantallen brachten nieuwe uitdagingen met zich mee. Op 22 mei riep Natuurmonumenten – voor het eerst in haar 115-jarig bestaan – mensen op om naar huis te gaan en de gebieden te verlaten. Op de overvolle parkeerplaatsen kon soms geen 1,5 meter afstand worden gewaarborgd.

We hebben intensief contact gezocht met veiligheidsregio’s, gemeentes, andere toezichthouders en terreinbeherende organisaties om communicatieboodschappen, inzet van personeel en ondersteuning in de vorm van materieel af te stemmen. Op veel plaatsen lukte dat goed, bijvoorbeeld met de inzet van tekstkarren in Brabant. We hebben zoveel mogelijk vooraf gecommuniceerd over de regels en over afgesloten recreatieve voorzieningen waar de 1,5 meter niet kon worden gegarandeerd, bijvoorbeeld in uitkijktorens.

Intern werden twee werkgroepen opgericht, waarin werd overlegd over de richtlijnen, het oplossen van praktische problemen en het monitoren van de drukte in de natuur. In de weekenden en vakanties waren onze toezichthouders en boswachters druk om het publiek te laten genieten van de natuur en tegelijkertijd te wijzen op de regels, zodat er niet te veel verstoring van wilde dieren plaatsvond. Meer bezoekers en andere groepen bezoekers betekende meer overtredingen van de toegangsregels. Boa’s kregen instructies voor handhaving. In de periode maart en april hebben zij bezoekers vooral geïnformeerd en gewaarschuwd bij overtreding van onze terreinregels. Ook bij situaties waarin normaal gesproken beboet wordt. Desondanks was er in 2020 met 8.594 constateringen, 3.070 waarschuwingen en 2.088 processen verbaal een flinke toename ten opzichte van de stabiele trend van de voorgaande jaren. Op de coronaregels zelf hebben onze boa’s niet gehandhaafd. Wel hebben zij mensen geïnformeerd en verzocht zich daar aan te houden. Dit gezegd hebbende zien we ook dat het voor het overgrote deel goed ging in onze gebieden. We zijn blij dat steeds meer mensen onze gebieden ontdekken en genieten van de natuur.

Van buiten naar online

De coronacrisis dwong ons om buitenactiviteiten te annuleren. De meeste excursies konden geen doorgang vinden. Dat gold ook voor de boomophaaldagen voor nieuwe leden en de boomplantdag voor leden. De bezoekerscentra waren maandenlang gesloten of alleen in de weekenden geopend. Desondanks hebben ze een buitengewoon goed resultaat behaald wat betreft inkomsten, aantallen en bezoekerstevredenheid. Dit komt met name door de goede zomer en nazomer. Bezoekers waren blij dat ze in coronatijd toch ‘iets’ konden. De bezoekerscentra ontvingen veel bezoekers voor informatie, een activiteit, fietshuur, cadeautjes of iets lekkers. Ook in de verhuur van onze vakantiewoningen via Buitenleven zagen we een corona-effect. In maart en april kwamen er flink wat annuleringen binnen, maar dat herstelde zich snel. Rond de meivakantie stroomden de boekingen binnen. Over de hele linie waren de woningen goed bezet. De meerjarige campagne Ga voor groei (biodiversiteit) is in 2020 vrijwel geheel naar online-kanalen verplaatst. We sloten goed aan op de behoefte om meer naar buiten te gaan. We kwamen met het juiste aanbod (een actiepakket voor de tuin) en de juiste boodschap (‘We kunnen niet zonder natuur’) op het juiste moment. 135.000 mensen vroegen een gratis actiepakket van Natuurmonumenten aan (een krant met tuintips, bloemzaadjes en informatie over het werk van Natuurmonumenten), en 28.000 kinderen een vergelijkbaar actiepakket van OERRR. Dat resulteerde in 7.700 nieuwe Natuurmonumenten- leden en 3.100 nieuwe OERRR-leden.

Het Nationale Tuinonderzoek, dat in april van start ging, gaf Natuurmonumenten inzicht in de ruimte voor natuur in Nederlandse tuinen. Het grote aantal deelnemers laat zien dat ‘de groene tuin’ een actueel thema is: 46.600 mensen vulden de enquête in. 81 procent van hen wil minimaal één ding extra doen voor de natuur in hun tuin.

Bij OERRR werd in de herfst de ING Boswachterchallenge gehouden, waarbij kinderen samen met boswachter Ruben de natuur rondom hun eigen huis konden ontdekken. Tijdens deze digitale speurtocht hielpen zij de boswachter bij het vinden van moeder Egel.

Natuurnetwerk

De grote toeloop maakte duidelijk dat de natuurgebieden in ons land te weinig ruimte hebben om én natuurwaarden te beschermen én aan de recreatiebehoefte tegemoet te komen. Het vraagt van natuurbeheerders dat ze hun gebieden slimmer zoneren, door wandel-, fiets- en ruiterroutes zo aan te leggen dat bezoekersstromen gescheiden en verspreid worden en er tegelijkertijd rustige stukken blijven voor wilde dieren. Nieuwe technieken bieden mogelijkheden voor crowdmanagement; wandelapps en websites kunnen bijvoorbeeld, op basis van bezoekcijfers, bepaalde routes wel of juist niet laten zien. Het vraagt ook om een toegankelijker buitengebied, waardoor niet elke frisse neus gehaald hoeft te worden in een beschermd natuurgebied. Er liggen nog honderden kilometers aan (boerenland-)paden langs sloten en beken te wachten om opengesteld te worden. Natuurmonumenten riep Rijkswaterstaat, Defensie, gemeenten, waterschappen en andere grondeigenaren op om hun gebieden toegankelijker te maken. Ook vindt Natuurmonumenten het belangrijk dat het Nationaal Natuur Netwerk (NNN) wordt afgemaakt. Rapporten van de overheid laten zien dat het doel (40.000 hectare nieuwe natuur in 2027) waarschijnlijk niet wordt gehaald, terwijl dat echt nodig is om robuuste natuurgebieden te krijgen en voldoende ruimte te bieden aan natuur én recreant.