Wolf

In maart 2015 werd voor het eerst sinds lange tijd een wolf in Nederland gezien. De wolf was terug in zijn oorspronkelijke leefgebied. Zo’n groot, wild roofdier waren we niet meer gewend. Past dat nog wel in onze natuur? De wolf werd onderwerp van talrijke studies, nota’s, overleggen, programma’s, plannen en discussies. Discussies zijn er nog steeds, maar ondertussen beginnen we er een beetje aan te wennen: de wolf is definitief terug!

Hoe herken je een wolf?

Is het een wolf of toch een hond? Knap lastig om het verschil te zien. En dat is geen toeval, want de wolf is de voorvader van al onze trouwe viervoeters. Van poedel tot pitbull, alle hondenrassen stammen af van de wolf. Je herkent de wolf, oftewel Canis lupus nog het beste aan de dik behaarde, afhangende staart. Honden krullen hun staart meestal op of steken hem omhoog. 

Andere kenmerken van de wolf:

• Brede kop met wijduitstaande, naar de top toe iets afgeronde oren.
• Stevige nek en borst.
• Rechte rug.
• Vacht is meestal grijs met rossig bruin, soms met typerend 'zadel' op de rug.

Ooggetuigen, zeldzame ontmoetingen met een wolf

Het kan dus gebeuren; een wolf tegenkomen tijdens een rondje op de Veluwe. Het overkwam Benny Pieters uit Epe. Samen met zijn vriendin maakte hij in juni 2019 een wandeling over de Veluwe. Ze waren vroeg opgestaan en gefocust op het zien van herten of zwijnen. Tot hun grote verrassing zagen ze iets heel anders: een jagende wolf die een reekalf greep. Benny wist het jachttafereel treffend te fotograferen.

Een dag later gaf de provincie Gelderland de eerste bewegende beelden van jonge wolfjes vrij, gemaakt met een cameraval. Drie welpen van ongeveer twee maanden oud struinen door het beeld, zie hieronder.

Nog duidelijker is de video die natuurfilmer Patrick van Es in augustus 2019 maakte. Twee jonge wolven lopen al snuffelend over de bloeiende heide. Ze zijn flink gegroeid, zo blijkt uit de beelden. “Tijdens een wandeling kwamen mijn vrouw en ik deze intelligente dieren tegen op de Veluwse heide. Een onverwacht moment en een hele bijzondere en mooie ervaring. We zijn meerdere keren naar Yellowstone in de Verenigde Staten gereisd om wolven in het wild te zien. Om nu in ons eigen land deze dieren te kunnen bewonderen, is simpelweg geweldig!”

En medio september hadden natuurliefhebbers Wolbert en Lucia Hermus een bijzondere wolvenervaring op de Veluwe. Van een aantal leden van de wolvenfamilie konden ze mooie foto’s maken.

Dergelijke getuigenissen zijn zeldzaam. Wolven zijn schuw en laten zich niet makkelijk zien. Zelfs sporen van de wolf zijn lastig te vinden. Ze hebben een scherp reukvermogen en ze kunnen in korte tijd grote afstanden afleggen. Desondanks gingen veel mensen in de zomer van 2019 actief op zoek naar wolven. Tevergeefs. Het leverde slechts verstoring van de natuur op en er werden de nodige boetes uitgedeeld. Natuurbeheerders waaronder Natuurmonumenten raden mensen aan niet actief op zoek te gaan wolven.

Waar komt de wolf voor?

De wolf leefde ooit in vrijwel heel Europa. Ook in Nederland hoort de wolf van oudsher in onze natuur thuis, maar hij werd eeuwenlang intensief vervolgd totdat het dier volledig was uitgeroeid. De laatste wolf in Nederland werd waarschijnlijk in 1868 bij Schinveld gedood. Elders in Europa verging het de wolf niet veel beter en werden ze steeds zeldzamer. Wettelijke bescherming vanaf 1982 zorgde voor een geleidelijke ommekeer. In 1996 kwamen de eerste wolven vanuit Polen naar Duitsland. En vanaf 2015 doken ook in Nederland wolven op. Eerst als zwervers, maar al snel als blijvertjes.

Wolf terug in Nederland

Op de Veluwe vestigde zich een wolvin die later gezelschap kreeg van een mannetje. In mei 2019 werden voor het eerst in bijna 150 jaar in Nederland welpen geboren. Dit roedel woont nu op de Veluwe. Op en buiten de Veluwe komen steeds meer wolven voor. 

Hoe leeft een wolf?

Voortplanting, de eerste jonge wolven op de Veluwe

De moeder van het roedel op de Veluwe komt oorspronkelijk uit de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg. Als halfvolwassen puber ging ze in 2017 op de loop. Op zoek naar een nieuwe leefomgeving, op zoek naar een maatje waarmee ze haar eigen familie zou kunnen stichten. De wolvin stak begin 2018 onze grens over. Ze zwierf door noordelijk Nederland, ruim 600 km van haar geboortestreek. Op 26 juli 2018 werd haar eerste drol op de Veluwe gevonden, haar nieuwe woongebied.

In de maanden daarna dook de vader op, afkomstig uit het Duitse Nedersaksen. Samen struinden ze over de Veluwe. Het paartje werd in april 2019 voor het eerst gefotografeerd met een cameraval van de Zoogdiervereniging. De wolvin was toen al zwanger. Een maand later zagen zeker drie welpen op Nederlands grondgebied het levenslicht.

Roedels

De welpen blijven één tot twee jaar bij hun ouders. Het tweede jaar helpen ze met het grootbrengen van hun nieuwe broers en zusjes. Ze passen op als de ouders op jacht gaan, maar gaan ook al mee met de jacht. Aan het einde van dat seizoen of tegen de paartijd van de ouders worden de tweejarige wolven weggejaagd omdat ze geslachtsrijp worden. De jonge wolven kunnen ook uit eigen beweging het roedel verlaten.

Territorium

Wolvenkenner Michiel van der Weide van Natuurmonumenten is blij met de terugkeer van wolven in Nederland. Hij verwacht dat er voor hen voldoende ruimte is op de Veluwe. “Gemiddeld is een territorium van een wolf zo’n 200 vierkante kilometer groot. De Veluwe is circa 1000 vierkante kilometer. In theorie is er dus plek voor vier tot vijf roedels. Voedsel is er in ieder geval genoeg. En ze hebben een duidelijke invloed op de fauna en het landschap. Herten gedragen zich anders. Die zijn alerter en verplaatsen zich sneller. Dat verandert het graasgedrag. Dat biedt bijvoorbeeld groeikansen voor jonge bomen. De Veluwe wordt er een stukje natuurlijker op. Ook buiten de Veluwe is er voldoende leefruimte voor wolven. De wolf kan uitstekend overleven in cultuurlandschappen met bossen, bosranden, velden en akkers. Dergelijke landschappen bieden voldoende rust en voedsel."

Wat eten wolven?

Vlees, merg en ingewanden. Gemiddeld zo’n 3 tot 4 kg per dag. Bij een grote prooi soms ook meer dan 10 kg op een dag. Na zo’n zware maaltijd kan een wolf dagenlang zonder voedsel leven.

De roofdieren passen zich uitstekend aan op het voedselaanbod in hun omgeving. In Duitsland bestaat uit hun menu vooral uit ree, edelhert, wild zwijn en knaagdieren. In Nederland zijn dat naar verwachting ook de voornaamste prooidieren van de wolf.

Schapen

Een zeer klein deel van de prooidieren in Duitsland en Nederland bestaat uit schapen en ander vee. Een wolf maakt geen onderscheid tussen een schaap of een wild dier. Vooral zwervende wolven pakken tijdens hun zoektocht naar een nieuwe leefomgeving wel eens schapen. Om wolven en veehouderij goed samen te laten gaan, is voorlichting, preventie en een goede schaderegeling cruciaal.

Preventieve maatregelen zoals het plaatsen van rasters kan schade door wolven voorkomen. Een wolf leert snel en gaat omheiningen met stroomdraad uit de weg. En wolven zijn schuw. Ze mijden bewoonde plekken. Voor een gevestigde wolf is een wild dier een logischere prooi.

Bescherming

Ook wolvenexpert Mirte Kruit, boswachter van Natuurmonumenten op de Veluwe, heet de wolf van harte welkom. "Wolven vervullen van oudsher een belangrijke rol in de Nederlandse natuur. Ze spelen een grote ecologische rol bij het gezond houden van populaties, maar ook in het landschap. Prooidieren zoals herten verplaatsen zich meer en veranderen hun graasgedrag. Dat biedt bijvoorbeeld kansen voor jonge boompjes die anders zouden worden opgegeten. Ook aaseters profiteren. Raven, vossen, rode wouwen, zeearenden en aaskevers eten graag van de prooiresten die wolven achterlaten.

Maar bovenal fascineren wolven me enorm. Van haat tot liefde, wolven brengen veel teweeg. En ze zijn ongelofelijk intelligent. Elk roedel heeft zijn eigen ‘cultuur’. Sommige specialiseren zich bijvoorbeeld in de jacht op bevers of zelfs vis tijdens de zalmtrek. Andere jagen juist op herten of zwijnen, al naar gelang wat hun leefomgeving te bieden heeft. En binnen de groep heeft elk lid weer zijn eigen specialisatie. Ook solo zijn het overlevers, dat hebben de Veluwse wolven wel bewezen."

Beluister de podcast met boswachter Mirte over wolven via Soundcloud.

Meer informatie over de wolf

• Ons standpunt over de wolf
• Volg de wolvenblog van boswachter Frank
• Download de spreekbeurt over de wolf

Nieuws over de wolf