Vleermuis
Spookachtig vliegt hij door het nachtelijke luchtruim. Feilloos ontwijkt hij bomen en andere obstakels. Trefzeker grijpt hij insecten tussen de bladeren. Dankzij sonartechniek behoren vleermuizen tot de meest doeltreffende jagers van de nacht. Lees hier alles over de vleermuis in Nederland: herkenning, leefwijze, verspreiding en bescherming.
Hoe herken je een vleermuis?
Zie je ’s nachts iets voorbij flitsen, dan is de kans groot dat het een vleermuis is. Een bijzonder weetje is dat vleermuizen de enige zoogdieren zijn die kunnen vliegen. In Nederland komen achttien verschillende soorten vleermuizen voor. Iedere soort heeft weer andere kenmerken. De gewone dwergvleermuis, de Pipistrellus pipistrellus, is de meest voorkomende en daarnaast ook de kleinste soort in Nederland. Hij weegt slechts tussen de 3,5 en 8 gram en heeft een spanwijdte van 15 centimeter. De wetenschappelijke naam voor vleermuizen is ‘chiroptera’ oftewel: handvleugelig. Dit is omdat de voorpoten van vleermuizen zijn gevormd als vleugels. De vorm van de voorpoot is nog steeds te zien in de vleugels. De lange vingers van de voorpoten spreiden de huid tijdens het vliegen.
Andere kenmerken van vleermuizen
- Compact lichaam
- Dunne vleugels
- Korte hals
- Brede kop
- een bek vol kleine scherpe tandjes
Waar komt de vleermuis voor?
Vleermuizen komen in heel Nederland voor. Afhankelijk van de soort zijn ze vooral te vinden in gebouwen, grotten, bossen of in de buurt van grote wateren. Het natuurgebied Sint-Pietersberg heeft veel verschillende schuilplekken voor vleermuizen. Hier hangen er elke winter duizenden in de mergelgangen onder de grond.
Hoe leeft een vleermuis?
Jagen
Vleermuizen gaan ‘s avonds en ‘s nachts op zoek naar eten. Ze zien slecht, daarom zijn hun oren onmisbaar. Een jagende vleermuis maakt gebruik van sonar. Ze zenden geluiden uit die kaatsen tegen allerlei voorwerpen én prooien. Uit de echo die terugkomt, leiden ze af waar een prooi is en passen razendsnel hun koers aan om hem te kunnen vangen. De sonar van de meeste vleermuizen is niet hoorbaar voor mensen. De hoge geluiden die ze maken liggen ver boven onze gehoorgrens. Batdetectors kunnen de geluiden opvangen en omzetten in geluiden die we wel kunnen horen. Elke vleermuissoort maakt zijn eigen geluid.
Batdetector
Wat eet een vleermuis?
Vleermuizen zijn echte insecteneters die hun prooien met hun scherpe tandjes oppeuzelen. Grootoorvleermuizen eten bijvoorbeeld veel nachtvlinders, maar ook kevers en spinnen. En ze eten veel. Om te overleven moet een vleermuis een kwart tot een derde van zijn lichaamsgewicht aan insecten eten. Al snel driehonderd stuks per nacht.
Voortplanting
Vleermuizen in Nederland paren in de herfst, vlak voordat ze in winterslaap gaan. In dit jaargetij hoor je mannetjes roepen tijdens hun baltsvlucht. Na de paring bewaren de vrouwtjes het sperma in zich tot het voorjaar. Pas als het vrouwtje voldoende is aangesterkt na de winterslaap vindt de eisprong plaats en raakt ze bevrucht. Bij de watervleermuis en de franjestaart vindt de paring soms midden in de winter plaats, als onderbreking van de winterslaap. Het mannetje ontwaakt en maakt zich gereed voor paring, waardoor hij een slapende dame lastigvalt. Zodra zij wakker is, vindt de paring plaats.
Winterslaap
In de winter houden vleermuizen een winterslaap. Ze gaan dan in een soort spaarstand. Een vleermuis zoekt een schuilplek waar het in de winter tussen de 5 en 10 graden Celsius blijft. Tijdens de winterslaap hangen vleermuizen op hun kop aan hun achterpoten. Ze zetten hun achterpoten op slot, zodat het geen energie kost om zich vast te houden. De ene vleermuissoort houdt een langere winterslaap dan de ander. Als het in het voorjaar mooi weer begint te worden, komen de vleermuizen weer naar buiten om insecten te vangen.
Wat doet Natuurmonumenten om vleermuizen te beschermen?
Vleermuizen vinden steeds minder makkelijk een schuilplek. Hierdoor wordt de vleermuis kwetsbaar. Natuurmonumenten is in het bezit van meerdere forten. Een fort kan dienen als een ideale plek voor vleermuizen. Zo laat Natuurmonumenten Fort bij Hinderdam in de Vecht gecontroleerd vervallen. Een bewuste keuze, want Hinderdam ligt geïsoleerd op een door water omringd eiland. Een veilig leefgebied voor bijzondere soorten, waaronder veel verschillende soorten vleermuizen. Met adviezen van de Zoogdiervereniging is de bunker vleermuisvriendelijk gemaakt door een aannemer uit de buurt, die daar een minimaal bedrag voor rekende. Nu is het wachten op de dieren zelf. “De bunker is er klaar voor. De vochtigheid is goed, de temperatuur is goed en er kunnen geen roofdieren in”, zegt boswachter Joost Bakker.
Meer vleermuizen
Ga een keer mee met een vleermuizenexcursie van Natuurmonumenten. Heb jij vleermuizen in je omgeving? Koop een vleermuizenkast waar vleermuizen in de zomer gebruik van kunnen maken om overdag weg te kruipen.
In deze gebieden komen veel vleermuizen voor:
Ga mee met een vleermuizenexcursie
Van 26 tot 28 augustus vindt de Nacht van de Vleermuis plaats met excursies en activiteiten.
