Egel

Het is avond en je hoort wat geritsel vanuit de struiken, gesnuif… Wat is het? Voor een muis klinkt het te hard. Het zal toch geen rat zijn? Grote kans dat er een egel aan het rondscharrelen is. Zodra het begint te schemeren, worden deze diertjes wakker. Ze gaan op zoek naar insecten, oftewel: voedsel. 

Hoe herken je een egel?

Er zijn maar weinig mensen die dit zoogdier niet herkennen, als je er eentje tegenkomt. De egel (Erinaceus europaeus) is een makkelijk herkenbaar dier met al z’n stekels. Vaak hoor je een egel voordat je hem ziet. Het geritsel van bladeren als hij door je tuin scharrelt, het gesmak als hij eet. En ook tijdens het paren maken egels een hoop kabaal.

Enkele kenmerken van een volwassen egel:

• gewicht: maximaal anderhalve kilo zwaar
• lengte: achttien tot eenendertig centimeter
• hoogte: tot twintig centimeter
• ze hebben een rond lichaam met een spitse snuit
• ze hebben héél veel stekels, wel zeven/ tot achtduizend
• bij dreiging/ gevaar rollen ze zich op tot een bal

Waar komt de egel voor?

In Nederland komt de egel bijna overal voor. Al heeft het dier een sterke voorkeur voor plekken met veel lage planten, zoals struiken. Tuinen met wat begroeiing zijn dan ook een goede plek om egels te spotten. Ze kunnen zwemmen, een kleine sloot is geen barrière, maar in vijvers verdrinken ze nog weleens vanwege de steile kanten. Een langzaam oplopende plank of een geleidelijke oever zorgt ervoor dat ze eruit kunnen klimmen. Op het droge zijn kleine hoogtes geen probleem, maar steile oppervlaktes die hoger zijn dan veertig centimeter zijn vaak onoverkomelijk voor ze. Staat er een schutting tussen jouw tuin en die van de buren? Overweeg dan de aanleg van een zogenaamde ‘egelsnelweg’ een gat onderin de schutting. Het grote voordeel van scharrelende egels in je tuin, is dat ze (veel!) slakken eten. Slakken die anders de planten in je tuin te lijf gaan. Egels zijn gewoontedieren. Als ze eenmaal een nachtelijke route hebben gevonden die bevalt, dan lopen ze daar zeker vaker. Kijk niet raar op als je een egel ziet lopen in de stad. Als er een park of wat bosjes in de buurt zijn, dan voelt het dier zich daar prima thuis. 

Hoe leeft een egel?

Een egel is een nachtdier. Ze gaan dan op zoek naar eten in de vorm van insecten. Ze eten ook slakken, wormen en soms jonge vogels, een ei of kikkers. Erg kritisch zijn ze niet, als het maar vlezig is. Heb je egels in je tuin of omgeving? Zet wat katten- of hondenbrokken en water voor ze klaar. Let op: melk is níet goed voor egels. Egels lopen vaak steeds dezelfde route. ’s Winters gaat dit dier in winterslaap. Die winterslaap doen ze graag in rommelhoekjes. Sommige egels houden van meer luxe en maak je enorm blij met een egelhuis. Je kunt ze kant-en-klaar kopen, maar ook eenvoudig zelf maken. Leg in het huisje bladeren waar ze zich lekker in kunnen verstoppen, zorg voor een ‘entree’ (tegen insluipers) en zet het huisje bij een schutting. Als ze eruit gaan, en dat gebeurt ook in de winter, dan gaan de egels hun territorium inspecteren. Egels hebben één nestje per jaar. Er worden dan twee tot tien jongen geboren die helemaal naakt en blind zijn. Na een paar uur verschijnen witte stekeltjes, na enkele weken worden die vervangen door bruine stekels. Na een week of zes gaan de jonge egels zelf op stap. Overwinteren doen de jongen nog wel met elkaar in het nest waar ze geboren zijn, de moeder slaapt vaak in een ander nest. Een egel 'verhaart' met z'n stekels: oude stekels vallen uit en daar groeien weer nieuwe voor in de plaats.   

Wat zijn bedreigingen voor egels?

Exacte aantallen zijn niet bekend, maar dat het aantal egels in Nederland al jaren achteruit gaat, is vrij zeker. In 30 jaar tijd is de helft van alle egels verdwenen. Ze hebben steeds minder ruimte om te leven. Ze raken uitgehongerd, vergiftigd of worden overreden. Jaarlijks worden er zo’n 135.000 doodgereden. Zodra een egel zich bedreigd voelt, rolt hij zich binnen drie seconden op tot een balletje. En dat is gelijk één van de grootste problemen. Tegen auto’s werkt een vacht vol stekels niet. Verder verdrinken ze in vijvers en worden ze nog wel eens doodgereden door robotgrasmaaiers. Dat laatste kun je redelijk makkelijk voorkomen door de maaier niet ’s nachts, maar overdag te laten rijden. Voorkomen dat ze worden doodgereden kunnen we niet, maar door je tuin zo egelvriendelijk mogelijk te maken, hoeven ze minder lange afstanden af te leggen om voldoende eten te vinden. De kans is dan kleiner dat ze een weg over moeten steken. Natuurmonumenten legt waar mogelijk natuurbruggen aan, zoals in het duingebied ten zuiden van het Noordzeekanaal. 

Je maakt je tuin egelvriendelijk door planten neer te zetten in plaats van tegels. En verder kun je het best zo min mogelijk doen. Laat blaadjes lekker liggen, daar komen insecten op af en daar zijn egels naar op zoek. Zijn er egels in de buurt of in je tuin? Zet wat harde kattenbrokken neer, zorg voor sluip-door-kruip-door gaatjes naar de buurtuinen, een gat van dertien bij dertien centimeter is al groot genoeg, zet een egelhuisje neer en de belangrijkste tip: laat ze verder lekker met rust!

Maak je eigen egelhuis met het egelhuispakket

Maak van je tuin een thuis voor egels

In 30 jaar tijd is 50% van alle egels verdwenen. Egels hebben steeds minder ruimte om te leven. Ze raken uitgehongerd, worden vergiftigd of overreden. Per jaar sneuvelen 135.000 egels in het verkeer. Ze hebben onze hulp dus hard nodig! Help jij mee? Vraag nu het egelhuispakket aan met bouwtekening en tips van Mathiska.

Vraag het gratis egelhuispakket aan

Egeltelling

Elk jaar vindt de Egeltelling plaats. Doe mee aan de Egeltelling, in 2024 van 3 tot 15 september.

Meer informatie over egels

Help de egels in je tuin! Bekijk hier wat je voor ze kunt doen:

• Help egels de winter door
• Egel EHBO in de winter

Nieuws over egels