’s-Gravelandse Buitenplaatsen

De geschiedenis van de ’s-Gravelandse Buitenplaatsen begint in 1625. Toen besloot een groep rijke Amsterdamse kooplieden dit ‘onland’ en deze ‘wildernis’ te laten ontginnen. Een deel van de zandgrond werd afgegraven en naar Amsterdam gevaren voor de aanleg van de grachtengordel. Op de terugweg namen de schepen mest en huisvuil mee om de onvruchtbare grond van ’s-Graveland te verrijken. De eerste vijf Buitenplaatsen waren Schaep en Burgh, Boekesteyn, Spanderswoud, Hilverbeek en Gooilust. In de jaren daarna werden ze steeds verder uitgebreid en kregen de landhuizen parkachtige tuinen met bomenlanen, vijvers, theekoepeltjes, oranjerieën, sierhekken, slangenmuren,  ijskelders en heuvels met rododendrons.

Natuurmonumenten heeft vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw geleidelijk aan de tien ’s-Gravelandse Buitenplaatsen verworven. Met hulp van onze leden zorgen we er sindsdien voor dat de kapitale huizen en hun tuinen hun grandeur kunnen behouden.

De tien buitenplaatsen van ‘s-Graveland

De buitenplaatsen hebben ieder een eigen karakter. Vanuit het bezoekerscentrum loop je van de een naar de ander, te beginnen bij Boekesteyn. Daarna Schaep en Burg, Bantam, Spanderswoud, Hilverbeek, Spiegelrust, Land en Bosch, Schoonoord, Jagtlust en Gooilust. Hieronder een korte beschrijving, te kort om ze recht te doen. Er zit dus niets anders op ze zelf te komen bekijken.

1. Je ontdekkingstocht begint op Boekesteyn. Landhuis Boekesteyn werd rond 1720 gebouwd voor Nicolaes Sautyn, een telg uit een machtige koopvaardijfamilie. De naam Boekesteyn verwijst naar de vele beuken op het landgoed, want ‘boeke’ is oud-Hollands voor beuk.

2. Het landhuis op buitenplaats Schaep en Burgh heeft links en rechts een oranjerie en een koetshuis - drie gebouwen die je lijken te omarmen als je er voor staat. Dit is sinds 1976 het hoofdkantoor van Natuurmonumenten. Achter het huis kijk je de diepte in van een imposant landschapspark, met theehuis het Capitool. Dit mini-landhuisje (een zogenaamde folly) deed vroeger dienst als biljartzaal en locatie voor tv-shows. Bij de vijver liggen vanaf het voorjaar de ringslangen te zonnen.

3. Op Bantam wandel je langs smalle paadjes en bijzondere bomen. Het landhuis werd in de jaren 70 van vorige eeuw afgebroken. Maar je vindt er nog wel de glooiende landschapstuin die Klein Zwitserland wordt genoemd.

4. Spanderswoud is een versmelting van de Buitenplaatsen Noord- en Zuid-Wolfsbergen en Spanderswoud. Hier vind je een bosvijver omzoomd door loofbomen, overhangende elzen en rododendrons. Dit is het leefgebied van ijsvogel en boommarter. De stilte wordt er af en toe doorbroken door het schorre “korrr” van een raaf.

5. Ook op Hilverbeek vind je oude bossen, maar het landgoed is open vanwege de uitgestrekte weilanden. Midden in het grootste weiland staat een monumentale eik van wel 275 jaar oud. Dit is misschien wel de mooiste boom van ons land. Bij het landhuis vind je een oranjerie (uit 1831) en een slangenmuur (uit 1774). In de moestuin telen we druiven.

6. Heb je het boek ‘De levens van Jan Six’ van schrijver Geert Mak gelezen? Kom dan naar Jagtlust. Hier wandelden meerdere Jannen, die eeuwenlang eigenaar waren van de buitenplaats. De familie had de buitenplaats tot 1992 in bezit, toen de laatste freule Nine Six overleed. Hoogtepunten zijn de moestuin, de boom die ‘de 12 apostelen’ wordt genoemd, de hunebed en een historisch kinderspeelhuisje.

7. Gooilust heeft een sterrenbos. Sterrenbossen zijn op basis van de 18e eeuwse barokke tuinarchitectuur ingericht met naaldbomen en coniferen. Dat levert verrassende doorkijkjes op. De siertuin staat vol exotische bomen en met liefde verzorgd door vrijwilligers. In de lente staat de rododendronvallei sensationeel in bloei. Een goed moment om dan ook de ommuurde siertuin te bezoeken.
   
    
8. 9. en 10. Spiegelrust, Schoonoord en Land en Bosch zijn de kleinere buitenplaatsen, die je tegenkomt als je de buitenplaatsenwandeling volgt. Hier vind je stilte en rust. Van buitenplaats Spiegelrust rest alleen een weiland met solitaire bomen.